زخم معده
زخمی است که در دیواره معده بوجود می آید و
نشانه عمده آن درد سوزنده در ناحیه معده می باشد. غالبا هنگامی این درد به
وجود می آید که معده خالی باشد در این موقع فرد با احساس درد باید به پزشک
متخصص مراجعه کند.
فرد مبتلا به زخم معده باید از خوردن غذاهای سرخ کرده و ادویه دار و
همچنین غذاهای پرحجم خوددداری نماید و از موادی مانند شیر بیشتر استفاده
نماید تا با برنامه غذایی مناسب در راه درمان سریعتر اقدام کرده باشد.
عنوان : مراقبت‌های تغذیه‌ای در زخم معده کاربر :سبحانی
!مراقبت‌های تغذیه‌ای در زخم معده
در اوایل قرن گذشته ، رژیم غذایی نقش مهمی را در درمان بیماری زخم
پپتیک ایفا می‌کرد. بدین منظور برای بیماران رژیم غذایی بلاند تجویز می شد و
بیماران به کاهش در حجم وعده‌های غذایی و افزایش در تعداد وعده‌ها تشویق
می‌شدند. بمنظور اجتناب از تحریک مکانیکی زخم یا زخمهای در حال التیام ،
غذاهای پوره شده توصیه می‌شده است. شیر جزء اصلی‌ترین مواد غذایی در این
رژیم‌ها بوده است. تجویز چنین رژیم‌هایی بوده است. تجویز چنین رژیم‌هایی بر
مبنای تجربیات بالینی که نشان می‌دادند غذا خوردن باعث برطرف کردن درد
زخم میشود و همچنین آندسته از یافته‌ها آزمایشگاهی که نشان می‌دادند غذا ،
بویژه غذاهای پرپروتئین ، باعث خنثی‌سازی اسید معده میگردد، بوده است.
اگر چه غذاهای پروتئینی باعث خنثی‌سازی موقتی ترشحات معدی میگردند، ولی
آنها ترشح گاسترین و پپسین را نیز تحریک میکنند. با اینکه چنین رژیم‌هایی
بطور گسترده‌ای در طول چندین دهه استفاده می‌شده است، ولی هیچ مبنای علمی
برای تایید آنها وجود نداشته است. کارآزمایی‌های کنترل شده در سالهای 1950
نشان دادند که این رژیم‌ها در مقایسه با رژیم‌های غذایی عادی هیچ مزیتی در
تسریع التیام زخم یا رفع علائم بیماری ندارند.
نظر مبتلایان به زخم معده در مورد بعضی از مواد غذایی که موجب افزایش درد معده در آنها میشود
بسیاری از مبتلایان به زخمهای پپتیکی اظهار می‌دارند که غذاهای خاصی باعث ایجاد ناراحتی در ناحیه اپی‌گاستر آنها میشود. قهوه و کافئین هر دو باعث تحریک ترشح اسید میگردند و ممکن است فشار اسفنکتر تحتانی مری را نیز کاهش دهند. با این حال ، بجز افزایش ترشح اسید و احساس ناراحتی بعد از مصرف آنها ، هیچکدام عامل ایجاد بیماری زخم پپتیک نمی‌باشند. بعضی از ادویه‌ها ، بویژه فلفل سیاه و قرمز ، می‌توانند باعث فرسایش سطحی مخاط گردند. مصرف مقدار زیادی الکل نیز ممکن است باعث آسیب مخاطی سطحی شود و باعث تشدید بیماری با ایجاد اختلال در درمان آن گردد. با این وجود بنظر نمی‌رسد که مصرف مقادیر متوسط الکل باعث ایجاد بیماری زخم پپتیک شود، مگر اینکه بطور همزمان عوامل خطر دیگر بیماری وجود داشته باشند. با این حال ، با توجه به اینکه بعضی مشروبات الکلی (مانند شراب و آبجو) حتی در مقادیر متوسط نیز باعث افزایش شدید در ترشح اسید معدی میشوند، پرهیز از مصرف آنها در بیمارانی که علائم بیماری زخم پپتیک را نشان می‌دهند، لازم میباشد.اسیدیته غذاهای مصرفی در مبتلایان به زخمهای پپتیک اهمیت زیادی ندارد مگر اینکه بیمار علاوه بر زخم پپتیک دچار ضایعات و زخمهایی در دهان یا مری نیز باشد. اسیدیته بسیاری از غذاها بطور قابل توجهی پایین‌تر از PH آب پرتقال و آب گریپ‌فروت مابین 2/3 تا 6/3 بوده و PH نوشابه‌های معمولی نیز تقریبا بین 8/2 تا 5/3 میباشد. از این رو بنظر نمی‌رسد که PH آب میوه‌ها و نوشابه‌ها باعث ایجاد زخم پپتیکی شود یا اینکه اختلال قابل ملاحظه‌ای در التیام زخمها بوجود آورد. بعضی از بیماران با مصرف غذاهای اسیدی احساس ناراحتی میکنند ولی چندین پاسخی در تمام بیماران دیده نمیشود و ممکن است این علائم تا حدودی با سوزش سر دل مرتبط باشند.
عنوان : توصیه‌هایی به بیماران مبتلا به زخم معده کاربر :سبحانی
!توصیه‌هایی به بیماران مبتلا به زخم معده
در عمل ، توصیه شده است که مبتلایان به زخمهای پپتیک از مصرف بعضی از ادویه‌ها ، الکل ، و قهوه (کافئین‌دار و فاقد کافئین) اجتناب کنند؛ رژیم غذایی کافی و متعادلی داشته باشند؛ و در صورت داشتن کمبودهای تغذیه‌ای ، از مکمل استفاده نمایند. بعلت اینکه در این بیماران احتمال انسداد مجرای خروجی معده وجود دارد خوب جویدن غذاها و اجتناب از مصرف پوست مواد غذایی (پوست میوه‌ها و سبزیجات) ، بویژه در بیمارانی که فاقد دندان می‌باشند یا دندانهای مصنوعی دارند، توصیه معقولی میباشد. سوء تغذیه در مبتلایان به زخمهای پپتیک میتواند بر سلولهایی مانند سلولهای لوله گوارش که تقسیم سریعی دارند، تاثیر منفی داشته باشد. بنابراین جلوگیری از ایجاد کمبودهای تغذیه‌ای و برطرف‌کردن آنها میتواند در حفاظت علیه بیماری زخم پپتیک موثر باشد و همچنین ممکن است در التیام زخمها نیز تا حدودی سودمند باشد. در ار تباط با تعداد وعده‌های غذایی روزانه در مبتلایان به زخمهایی پپتیکی تواق کلی وجود ندارد. وعده‌های کم حجم و متعدد ممکن است در برطرف کردن احساس ناراحتی و درد ، جلوگیری از رفلاکس اسید ، و تحریک جریان خون معدی تا حدودی سودمند باشند ولی افزایش در تعداد وعده‌ها میزان کل ترشح اسید را نیز افزایش خواهد داد. با این حال ، توصیه شده است که مبتلایان از مصرف وعده غذایی حجیم قبل از خواب اجتناب کنند.
از آنجائیکه عفونت هلیکوباکترپیلوری و آسیبل پپتیکی منجر به پاسخهای التهابی در این بیماران میشود، استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ها ، اسیدهای چرب خانواده امگا-3
و فیتوکمیکالهای مختلف در این بیماران مورد توجه قرار گرفته است. در
مطالعات اولیه‌ای که بر حیوانات آزمایشگاهی انجام شده است، اسیدهای چرب
امگا-3 و امگا-6 هر دو تا حدودی اثرات مفیدی را نشان داده‌اند ولی چنین
نتایجی در کارآزمایی‌های بالینی دیده نشده است. بعلاوه ، در ارتباط با نقش
احتمالی فیبر غذایی در بیماران زخم پپتیک نیز مباحث جدیدی مطرح شده است و
بعضی مطالعات نشان داده‌اند که میزان بازگشت مجدد بیماری زخم پپتیک در
بیمارانی‌که رژیم غذایی کم فیبر مصرف میکنند بالاتر از بیمارانی است که
رژیم غذایی آنها پرفیبر میباشد.عنوان : اثر شیر در زخم معده کاربر :حسین خادم
!اثر شیر در زخم معده
در گذشته شیر یک غذای مهم در رژیم غذایی که در درمان زخمها استفاده می‌شد، بوده است و علت مصرف آن این بوده است که تصور می‌شد شیر باعث خنثی‌سازی محتویات معدی میشود. اگر چه پیرو بسیاری از غذاهای دیگر می‌توانند بطور موقتی اثر خنثی‌کننده داشته باشند، ولی بعلت اینکه محتوی کلسیم و پروتئین شیر بالا است، یک تحریک کننده قوی ترشح اسید نیز میباشد. از آنجائیکه شیر بطور موقتی اسید معده را خنثی می‌سازد ولی متعاقب آن ترشح اسید را افزایش میدهد، مصرف متناوب و مکرر شیر برای درمان زخمهای پپتیکی توصیه نشده است.
عنوان : درمان زخم معده کاربر :سبحانی
!درمان زخم معده
اهداف درمانی در مبتلایان به زخم معده پپتیک شامل برطرف کردن علائم ، التیام زخم و معالجه بیماری (زخمهای ناشی از عفونت با هلیکوباکترپیلوری) و یا پیشگیری از بازگشت مجدد بیماری (زخمهای ناشی از مسکنهای NSAID) میباشد. درمان باید بر معالجه عفونت هلیکوباکتر پیلوری (در صورت وجود) ، یا خنثی‌سازی اسید بوسیله داروهای که اثر ضدترشحی دارند مانند آنتاگونیستهای گیرنده H2 مثل رانیتیدین و فاموتیدین و سایمتیدین ، آنتی‌کولینرژیک‌ها، بازدارنده‌های پمپ پروتون مثل دسته داروهای امپرازول و ... ، یا پروستاگلندین‌ها متمرکز گردد. آنتی اسیدها و دارهای محافظت‌کننده مخاط مانند سوکرالفات ، دیگر بعنوان عوامل اصلی درمان‌کننده در این این بیماران مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. بهترین روش درمانی برای زخمهای ناشی از NSAID ، متوقف ساختن مصرف NSAID و استفاده از داروهای ضدترشحی برای التیام زخم میباشد. در صورتیکه این بیماران دچار عفونت با هلیکوباکترپیلوری نیز باشند، درمان دارویی برای ریشهکنسازی عفونت نیز لازم میباشد. در صورتیکه علی‌رغم ریشهکنسازی هلیکوباکترپیلوری و استفاده از دارو درمانی‌های مختلف زخم پپتیک بهبود نیابد، و یا در شرایط اضطراری مانند سوراخ‌شدگی ، خونریزی ، و انسداد مجرای خروجی معده ، بناچار از روشهای جراحی استفاده خواهد شد.
------------------------------------------------------------------------------------------
اولسر پپتیک (peptic ulcer disease) به معنی نوعی آسیب خوش خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش میباشد . معمولاً بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود دارد ولی امروزه عامل اصلی این زخمها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌دانند که از راههای مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد اولسر پپتیک میشود، لذا درمان اصلی یک درمان آنتی بیوتیکی است.شیوع این بیماری ۶ تا ۱۵% است.
بسته به محل آسیب مخاطی ما زخم معده یا دوازدهه را داریم . زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده میشود. زخمهای معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می‌یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده ( گاستریت ) هستند.
علایم بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوء هاضمه، و وجود خون در مدفوع میباشد .معمولا درد مدت کوتاهی پس از مصرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد میشود . عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم و آندوسکوپی در تشخیص ممکن است مفید باشد .اکثر زخمها کوچک هستند (با قطر کمتر از 2 سانتیمتر) .پراکندگی زخمهای پپتیک معده معمولاً در آنتر (ابتدای معده) است.
درمان
زخم پپتیک بدون درمان تمایل به عود دارد. در خصوص رژیم غذایی سختگیری کمتر از گذشته‌است و بیشتر تاکید بر عدم مصرف مواد اسیدی و ترش، مواد داغ و سوزاننده، ترشیجات، ادویه تند، الکل، نوشابه‌های گازدار، و... میباشد . همچنین در خصوص مصرف برخی داروها به خصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط کرد. داروهای آنتی اسید مانند هیدروکسید منیزیوم و آلومینیوم، بلوک کننده ترشح اسید مانند امپرازول، بلوک کننده گیرنده نوع دو هیستامین مانند رانیتیدین، سایمتدین و داروهایی مانند سوکرالفیت و بیسموت در درمان زخم معده به کار میرود. ترک سیگار توصیه میشود . از عوارض زخم معده خونریزی گوارشی ( GIB )، سوراخ شدن معده و راه یافتن اسید و ترشحات به حفره صفاق، انسداد گوارشی و بروز بدخیمی (سرطان معده) در زمینه زخم است . به ندرت جراحی ضروری است .
---------------------------------------------------------------------------------------
زخم گوارشی – زخم معده –
تیر ۲۳, ۱۳۸۵ توسط : admin موضوع : بیماریهای غیر واگیر شایع
زخم گوارشی چیست؟
زخم گوارشی زخمی در آستر مخاط معده یا اثنی عشر است. اثنی عشر قسمت ابتدایی روده کوچک است. اگر زخم در معده باشد به آن زخم معده گفته می شود و اگر در اثنی عشر باشد به آن زخم اثنی عشر می گویند. ممکن است بیش از یک زخم داشته باشید.
بسیاری افراد زخم گوارشی دارند. زخم های گوارشی می توانند با موفقیت درمان شوند. اولین قدم مراجعه به پزشک است.
نشانه های زخم گوارشی چیست؟
- درد سوزشی در شکم شایعترین نشانه است. درد خصوصیات زیر را دارد:
- شبیه یک درد مبهم احساس می شود.
- برای روزها و هفته ها می آید و می رود.
- ۱ تا ۳ ساعت بعد از غذا شروع می شود.
- نیمه شب وقتی معده شما خالی است می آید.
- معمولاً بعد از غذا خوردن از بین می رود.
سایر نشانه ها شامل موارد زیر هستند:
- از دست دادن وزن
- بی اشتهایی
- درد در حین غذا خوردن
- احساس ناراحتی در معده
- استفراغ
برخی افراد با زخم گوارشی نشانه های خفیفی دارند. اگر هر یک از این نشانه ها را دارید ممکن است زخم گوارشی داشته باشید و باید پزشک خود را ببینید.
چه چیزی باعث زخم گوارشی می شود؟
زخم های گوارشی عموماً به وسیله موارد زیر ایجاد می شوند:
- باکتریی به نام هلیکو باکتر پیلوری یا به اختصار اچ پایلوری.
- داروهای ضد درد غیر استروییدی مانند آسپیرین و ایبوبروفن
- سایر بیماریها
بدن شما اسید قویی را برای هضم غذاها تولید می کند. یک آستر قسمت داخلی معده و اثنی عشر شما را از این اسید محافظت می کند. اگر این آستر از هم گسیخته شود، اسید می تواند به دیواره ها آسیب بزند. هر دو مورد اچ پایلوری و داروهای ضد درد غیر استروئیدی آستر را ضعیف می کنند و در نتیجه اسید می تواند به دیواره معده یا اثنی عشر برسد.
اچ پایلوری تقریباً باعث دو سوم زخمهاست. بسیاری افراد اچ پایلوری دارند اما همه کسانی که عفونت دارند دچار زخم گوارشی نمی شوند.
بقیه زخمها بیشتر به دلیل داروهای ضد درد غیر استروئیدی ایجاد می شوند. به ندرت سایر بیماریها می توانند باعث بروز زخم شوند.
آیا استرس یا غذاهای چاشنی دار می توانند باعث بروز زخم شوند؟
خیر، نه استرس و نه غذاهای چاشنی دار هیچیک نمی توانند با عث بروز زخم شوند. اما می توانند زخمها را بدتر کنند. نوشیدن الکل و سیگار کشیدن نیز می تواند زخمها را بدتر کند.
چه چیزی خطر ابتلا من به زخمهای گوارشی را بیشتر می کند؟
در صورت وجود موارد زیر احتمال بیشتری برای ابتلا به زخم گوارشی دارید:
- داشتن عفونت باکتری اچ پایلوری
- استفاده از داروهای ضد درد غیر استروئیدی
- کشیدن سیگار
- نوشیدن الکل
- داشتن فامیلی که زخم گوارشی دارد
- سن بالای ۵۰ سال
آیا زخم گوارشی ممکن است بدتر شود؟
زخم گوارشی در صورتی که درمان نشود می تواند بدتر شود. اگر هرکدام از علائم زیر را دارید به پزشک خود اطلاع دهید:
- درد ناگهانی وتیز که از بین نمی رود.
- مدفوع سیاه رنگ یا خونی
- استفراغ خونی یا استفراغی که به رنگ قهوه به نظر می رسد.
این علائم می تواند نشانه هایی از موارد زیر باشند:
- زخم در عمق معده یا اثنی عشر پیشرفت کرده است یا آنها را سوراخ کرده است.
- زخم یک رگ خونی را شکافته است.
- زخم باعث توقف حرکت غذا از معده به اثنی عشر ( دوازده) شده است.
این علائم باید به سرعت درمان شوند. شما ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.
چگونه بدانیم که آیا زخم گوارشی داریم یا خیر؟
اگر نشانه ای دارید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است موارد زیر را در خواست نماید:
- یک تصویر اشعه X از معده و اثنی عشر به نام «مجموعه گوارش فوقانی» شما باید مایعی به نام باریوم را بنوشید تا معده و اثنی عشرتان در تصویر مشخص باشد.
- آندوسکپی از یک لوله (چراغ دار با یک دوربین کوچک در انتهایش) برای مشاهده معده و اثنی عشرتان استفاده می کنند. شما داروهایی برای آرامش یافتن استفاده می کنید و بنابراین پزشک می تواند لوله نازک را از دهان شما به داخل معده و اثنی عشرتان بفرستد. پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت معده شما را برای مطالعه در زیر میکروسکوپ بردارد. این روش نمونه برداری نام دارد.
اگر زخم گوارشی دارید پزشکتان ممکن است آزمایش تنفسی، خون یا بافتها را انجام دهد تا ببیند آیا باکتری باعث ایجاد زخم شده یا خیر؟
زخمهای گوارشی چگونه درمان می شوند؟
زخمهای گوارشی قابل درمان هستند. داروهای زخم گوارشی این داروها هستند:
- مهار کننده های تولید اسید
- آنتی بیوتیکهایی برای کشتن باکتری
بسته به نشانه هایی که دارید میتوانید یک یا چند داروی زیر را به مدت چند هفته استفاده کنید. این داروها درد را متوقف می کنند و به بهبودی معده یا اثنی عشرتان کمک می کنند.
زخمها برای بهبودی نیاز به زمان دارند. داروهایتان را حتی در صورت برطرف شدن درد مصرف کنید. اگر این داروها باعث شدند شما احساس ناخوشی یا سرگیجه کنید یا باعث بروز اسهال یا سردرد شدند، پزشک ممکن است داروها را تغییر دهد.
اگر داروهای ضد درد غیر استروئیدی باعث بروز زخم باشند باید استفاده از آنها را متوقف کنید. اگر سیگار می کشید آن را ترک کنید. سیگار کشیدن بهبودی زخم را کند می کند.
آیا می توانم از ضد اسیدها استفاده کنم؟
بله. اگر زخم گوارشی داشته باشید استفاده از ضد اسید می تواند:
- عملکرد اسید را متوقف کند و درد را کاهش دهد.
- به بهبودی زخم کمک کند.
ضد اسید ها باکتری را از بین نمی برند، بنابراین حتی اگر درد از بین برود زخم شما باز خواهد گشت.
آیا ممکن است زخمهای گوارشی باز گردند؟
بله اگر استفاده از آنتی بیوتیک را زود متوقف کنید نه تمام باکتریها از بین می روند و نه تمام زخمها بهبود
می یابند. اگر همچنان سیگار بکشید یا از داروهای ضد درد غیر استروئیدی استفاده کنید، زخم ممکن است باز گردد.
اگر زخمهای گوارشی بهبودی نیابند چه؟ آیا نیاز به جراحی هست؟
در بسیاری موارد داروها باعث بهبودی زخمها می شوند. در صورتی که زخم دچار حالات زیر شود ممکن است نیازمند جراحی شوید:
- بهبود نیابد
- مداوماً بازگردد
- سوراخ شود، دچار خونریزی شود، معده یا اثنی عشر را مسدود کند
جراحی می تواند:
- زخم را بردارد
- میزان اسید تولیدی معده را کاهش دهد.
برای پیشگیری از زخمهای گوارشی چه کنم؟
استفاده از داروهای ضد درد غیر استروئیدی را متوقف کنید. با پزشکتان در مورد از بین برنده های درد صحبت کنید
برای کاهش خطر ابتلا به زخمهای گوارشی چه کنم؟
- سیگار نکشید
- الکل ننوشید
------------------------------------------------------------------------------------
|
| اطلاعات اولیه |
| توضیح کلی |
| زخم پپتیک عبارت است از یک خوردگی کوچک در لوله گوارش. شایعترین نوع آن (زخم دوازدهه) در 30 سانتیمتر اول روده کوچک بعد از معده رخ میدهد. زخم هایی که در معده تشکیل میشوند، زخم معده خوانده میشوند. یک زخم مسری یا سرطانی نیست. زخمها می‌توانند تمامی سنین را مبتلا میکنند. زخمهای دوازدهه تقریباً همیشه خوش‌خیم هستند در حالی که زخم معده ممکن است بدخیم باشند. |
| علایم شایع |
| دردی با مشخصات زیر: ـ احساس سوزش، سوراخ شدن یا ساییده شدن به مدت 30 دقیقه تا 3 ساعت. درد غالباً به‌صورت سوزش سردل، سوء هاضمه یا گرسنگی تعبیر میشود. ـ درد معمولاً در بالای شکم ولی گاهی زیر قفسه سینه است. ـ در برخی افراد درد بلافاصله پس از خوردن رخ میدهد؛ در سایرین ممکن است تا ساعت‌ها بعد ایجاد نشود. غالباً شخص را در شب از خواب بیدار می‌کند. ـ درد می‌آید و میرود. ممکن است دوره‌های کوتاه بدون درد جایگزین هفته‌ها درد متناوب گردد. ـ درد ممکن است با نوشیدن شیر، غذاخوردن، استراحت یا مصرف ضد اسیدها تسکین یابد. کاهش اشتها و وزن (در زخم دوازدهه ممکن است افزایش وزن وجود داشته باشد زیرا افراد بیشتر می‌خورند تا راحت‌تر شوند). استفراغ مکرر مدفوع در خون کم‌خونی |
| علل |
| تقریباً تمامی زخمها ناشی از داروهای ضد التهاب غیراستروییدی، عفونت با باکتری هلیکوباکترپیلوری یا ترشح بیش از حد اسید هستند، به نظر نمی‌رسد ناشی از استرس یا اضطراب باشند. |
| عوامل افزایش‌دهنده خطر |
| سابقه خانوادگی زخم سیگار کشیدن سوء مصرف الکل استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مثل آسپرین) خستگی یا کار بیش از حد رژیم غذایی نامناسب، وعده‌های غذایی نامنظم و نخوردن برخی وعده‌ها گروه خونی O (برای زخمهای دوازدهه) |
| پیشگیری |
| در حدامکان از عوامل خطرزا بپرهیزید. |
| عواقب مورد انتظار |
| معمولاً با تغییر شیوه زندگی و درمان طبی علاج می‌یابد ولی ممکن است عود کند. |
| عوارض احتمالی |
| سوراخ شدن (خوردگی زخم در طول جدار روده) همراه
با عفونت یا خونریزی به داخل شکم بعد از آن. خونریزی به داخل روده تغییر بدخیمی در زخم |
| درمان |
| اصول کلی |
| آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل بررسی‌های
آزمایشگاهی خون و مدفوع، آندوسکوپی همراه با بیوپسی برای تشخیص
هلیکوباکتر پیلوری ، بررسی‌های رادیوگرافیک با باریوم و گاهی
بیوپسی از مخاط (برای ردکردن سرطان) باشند. بستری کردن در بیمارستان به خاطر عوارضی چون خونریزی از زخم یا سوراخ شدگی یا انسداد شدید مراقبت در منزل برای بیشتر بیماران با دارو، استراحت و تغییر شیوه زندگی. توقف مصرف آسپرین یا داروهای ضد التهاب غیراستروییدی سیگار نکشید. مدفوع خود را هر روز از لحاظ خونریزی بررسی کنید. اگر مدفوع سیاه باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. جراحی برای برخی بیماران درصورت وجود درد ناگهانی شدید یا سایر علایمی که به نفع سوراخ شدگی باشند. |
| داروها |
| آنتی‌بیوتیک‌ها برای ریشه کردن عفونت هلیکوباکتر
پیلوری ضد اسیدها برای کمک به خنثی کردن اسید بیش از حد معده مسدودکننده‌های 2 H یا مهارکننده‌های پمپ پروتون برای کاهش اسید معده (ممکن است برای برخی از بیماران درمان درازمدت لازم باشد). داروهایی برای پوشانیدن ناحیه زخم |
| فعالیت |
| به محض بهبود علایم، فعالیتهای طبیعی خود را از سر بگیرید. |
| رژیم غذایی |
| از یک رژیم غذایی متعادل شامل 3 وعده برنامه‌ریزی
شده منظم در روز استفاده کنید. از کافئین و هر غذایی که به نظر برسد علایم را بدتر کنند، پرهیز کنید. |
| در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید |
| اگر شما یا عضوی از خانواده‌تان علایم یک زخم را
داشته باشید. اگر استفراغی شروع شود که خونی باشد یا نمای دانه قهوه داشته باشد. اگر مدفوع، خونی، سیاه یا قیری باشد. اگر اسهال شروع شود که ممکن است به خاطر ضد اسیدها باشد. اگر علی‌رغم درمان، درد شدید باشد. اگر به طور غیرطبیعی، ضعیف یا رنگ پریده باشید |
------------------------------------------------------------------------------------
چرا زخم معده می گیریم؟
تعریف، علائم و علل زخم پپتیک
زخم های پپتیک یا زخم های قسمت فوقانی دستگاه گوارش، زخم هایی هستند که در آستر داخلی معده، قسمت فوقانی روده و مری ایجاد می گردند. رایج ترین علامت زخم پپتیک، درد شکمی می باشد.
در گذشته های نه چندان دور تصور می شد فاکتورهای مربوط به شیوه ی زندگی مانند علاقه ی زیاد به غذاهای پُرادویه یا شغل های استرس زا، ریشه ی اغلب زخم های پپتیک هستند؛ اما امروزه پزشکان دریافتند که علت اصلی زخم های پپتیک، استرس یا رژیم غذایی نمی باشد بلکه عفونت های باکتریایی و برخی از داروها هستند که سبب زخم های پپتیکی می گردند. زخم پپتیک بیماری شایعی است که بیش از 10 درصد بالغین را در جوامع مختلف تحت تاثیر قرار داده است. خبر خوب آن که درمان موفقیت آمیز زخم پپتیکی امکان پذیر است.
علایم:
رایج ترین علامت زخم پپتیک، درد سوزشی می باشد. این درد به علت زخم، ایجاد شده و در اثر تماس اسید معده با منطقه جراحت، بدتر می شود. نشانه های این درد به صورت موارد زیر مشخص می گردند:
* احساس درد در هر جایی از بالای ناف تا جناغ سینه
* احساس درد حداقل از چند دقیقه تا چندین ساعت
* بدتر شدن درد در زمان خالی بودن معده
* شعله ور شدن درد در شب
* اغلب با خوردن غذاهای خاصی که اسید معده را خنثی می کند و یا با استفاده از داروهای آنتی اسید، این درد تسکین می یابد.
* برای چند روز یا چند هفته دردی وجود ندارد و سپس دوباره درد بر می گردد.
در موارد کمتر، علایم و نشانه های دیگری به شرح ذیل در زخم پپتیک دیده می شود:
* بالا آوردن خون، که با رنگ قرمز یا سیاه مشخص می گردد.
* وجود خون تیره رنگ در مدفوع یا قیری شدن مدفوع
* کاهش وزن بدون دلیل
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد:
زخم پپتیک، زخمی نیست که شما بتوانید به تنهایی و بدون مراجعه به پزشک آن را درمان نمایید. اگرچه داروهای بلوکه کننده اسید و آنتی اسیدها، درد را تسکین می دهند، اما این بهبودی، کوتاه مدت می باشد. چنانچه علایم یا نشانه هایی از زخم مشاهده کردید، برای درمان حتما به پزشک مراجعه کنید.
انواع زخم پپتیک:
بسته به محل زخم، زخم های پپتیک نام های متفاوتی دارند:
* زخم معده: نوعی از زخم پپتیکی است که در معده ایجاد می شود.
* زخم دئودنومی: این نوع زخم پپتیکی در قسمت ابتدایی روده باریک(دئودنوم) ایجاد می شود.
* زخم مری: زخم مری معمولا در قسمت انتهایی مری قرار دارد و اغلب با بیماری مزمن ریفلاکس مری - معده ای(GERD)مرتبط می باشد.
علل ایجاد زخم:
اگر چه استرس و غذاهای پُرادویه در گذشته علت اصلی زخم های پپتیکی بوده اند، اما امروزه پزشکان علت اصلی اغلب زخم ها را باکتری هلیکوباکترپیلوری می دانند. هلیکوباکترپیلوری در لایه ی موکوسی زندگی می کند که بافت معده و روده ی باریک را پوشانده و محافظت می نماید. در اغلب موارد هلیکوباکترپیلوری مشکلی ایجاد نمی کند. اما گاهی اوقات، می تواند لایه موکوسی را از بین ببرد و در معده یا دئودنوم ایجاد التهاب کند و سبب زخم شود.
هلیکوباکترپیلوری، عفونت رایجی در معده و روده می باشد. مطالعات انجام شده در آمریکا نشان داده است که یک نفر از هر 5 نفر فرد زیر 30 سال و نیمی از افراد بالای 60 سال به این عفونت مبتلا هستند. اگر چه هنوز دقیقا چگونگی سرایت هلیکوباکترپیلوری مشخص نیست، ممکن است از طریق تماس نزدیک، مانند بوسیدن، از فردی به فرد دیگر قابل انتقال باشد. همچنین ممکن است هلیکوباکترپیلوری از طریق غذا یا آب نیز منتقل گردد.
هلیکوباکترپیلوری رایج ترین علت زخم پپتیکی است اما تنها علت نمی باشد.
علاوه بر هلیکوباکترپیلوری، دلایل دیگر زخم های پپتیک، یا فاکتورهایی که سبب بدتر شدن آن می گردند، شامل موارد ذیل می شوند:
استفاده ی مرتب از مُسکن ها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می توانند سبب تحریک یا التهاب معده و روده ی باریک گردند. این داروها هم با نسخه و هم بدون نسخه در دسترس هستند و شامل آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و غیره می باشند. برای اجتناب از ناراحتی های گوارشی، این داروها باید به همراه وعده های غذایی صرف شوند.
چنانچه زخم پپتیک دارید، مطمئن گردید پزشک تان از وجود زخم در زمان تجویز مُسکن آگاه است.
دیگر داروهایی ضدالتهابی غیر استروئیدی شامل Alka-seltzer و سابسالیسیلات بیسموت می باشند. متاسفانه برخی افراد این داروها را برای رفع علایم زخم های پپتیکی مصرف می کنند، اما این داروها شرایط را بدتر می کنند.
از دیگر داروهای تجویز شده ای که منجر به زخم های پپتیکی می گردند، داروهای استفاده شده برای درمان استئوپورز هستند که بیس فسفونات ها نام دارند و شامل موارد اکتونل(Actonel)، فوساماکس(Fosamax) و ... هستند.
داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی، سنتز آنزیم تولید کننده ی پروستاگلاندین ها(سیکلواکسیژناز) را مهار می کنند. پروستاگلاندین ها ترکیباتی شبه هورمونی هستند که از معده در برابر صدمات فیزیکی و شیمیایی محافظت می نمایند. بدون این محافظ، اسید معده منجر به فرسایش بافت معده شده و سبب خونریزی و زخم می گردد.
سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در تنباکو، مقدار و غلظت اسید معده را افزایش می دهد، بنابراین خطر ایجاد زخم را بالا می برد. سیگار کشیدن همچنین روند درمان را کند می کند.
مصرف زیاد الکل: الکل سبب فرسایش لایه موکوسی معده و افزایش تولید اسید می گردد. اما هنوز مشخص نیست که آیا الکل به تنهایی سبب پیشرفت زخم می گردد و یا فقط علایم را بدتر می کند.
استرس: اگر چه استرس، علت زخم پپتیکی نمی باشد اما به عنوان یک فاکتور می تواند در تشدید این بیماری مشارکت کند. استرس علایم زخم پپتیکی را بدتر می کند و درمان آن را به تاخیر می اندازد. برخی از دلایل ایجاد استرس شامل:
وقایع و پیشامدهایی که احساسات را درگیر می کنند،
جراحی یا صدمات فیزیکی مانند سوختگی
یا دیگر آسیب های شدید می باشند.
تغذیه ی نادرست: اگر چه عوامل غذایی اعم از مصرف غذاهای تند و نیز ترشیجات حاوی اسید علت ابتلا به زخم پپتیک نیستند ولی عوامل غذایی و استفاده از غذاهای ناسالم، روند این بیماری را تشدید می نمایند.
ادامه دارد...
برای مشاهده ی وب سایت دکتر فرشچی می توانید به آدرس اینترنتی www.novindiet.com مراجعه نمایید.
دکتر حمیدرضا فرشچی - همکار تبیان
متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی
اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
* مطالب مرتبط:
خونریزیهای گوارشی؛ علل و راه‌حل
تشخیص ودرمان زخم پپتیک (گوارش)
چند راهکار ساده برای کاهش درد معده
کاهش ناراحتی های معده و گوارشی
مشکلات ناشی از عدم هضم غذا و درمان آن
خوراکی های ضد زخم معده، نفخ و ...
مصرف زیاد غذاهای چرب و ادویه‌دار منجر به ورم معده میشود
مصرف قهوه و چای پر رنگ در بروز زخم معده نقش دارند
---------------------------------------------------------------------------------------
زخم معده و اثنی عشر( زخم پپتیک )
تعریف
زخم پپتیک یک خراشیدگی در پوشش معده یا دوازدهه(اولین قسمت روده باریک) است.کلمه"پپتیک"از واژه پپسین گرفته شده است،یک آنزیم معده که پروتئینها را تجزیه می کند.اگر زخم پپتیک درون معده باشد زخم گاستریک نامیده می شود.
زخمهای کوچک ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.زخمهای بزرگ ایجاد خونریزی شدید می کنند.بیشتر زخمها در اولین لایۀ پوشش داخلی رخ می دهد.یک سوراخ که تمام دیواره را در بر گیرد بنام پرفوراسیون پوشش روده نامیده می شود.پرفوراسیون یک اورژانس پزشکی است.
علل ،شیوع، و عوامل خطر
در حالت طبیعی،پوشش داخلی معده و روده باریک دارای ایمنی نسبت به اثرات تحریک کنندۀ اسید تولیدی در معدۀ شما می باشد.به دلائل زیاد ،مکانیسم دفاعی ممکن است ناقص بوده و سبب تخریب پوشش گردد.این امر سبب التهاب(گاستریت) یا زخم می شود.
شایعترین علت این مسأله عفونت معده با یک باکتری بنام هلیکوباکتر پیلوری(H.pylori) می باشد.بیشتر افراد مبتلا به زخم پپتیک دارای این اورگانیسم هستندکه درون دستگاه گوارشی آنها زندگی می کند.از طرف دیگر بسیاری افرادی که این اورگانیسم رادرون دستگاه گوارش خود دارند هرگز دچار زخم معده نمی شوند.
سایر فاکتورهای مستعد کننده به زخم عبارتند از:
· مصرف آسپرین ،بروفن یا ناپروکسن
· مصرف زیاد الکل
· کشیدن سیگار و مصرف تنباکو
بعلاوه،اگر سابقه خانوادگی زخم داشته باشید یا گروه خونی شما O باشد،شانس بیشتری برای ابتلابه زخم دوازدهه ( اثنی عشر ) دارید.همچنین یک بیماری نادر بنام سندرم زولینگر – الیسون وجود دارد که در آن یک تومور پانکراس ماده ای ترشح می کند که سبب بروز زخمهایی در سراسر معده و دوازدهه می شود.
بسیاری افراد معتقدند فشار عصبی سبب زخم می شود.معلوم نیست این مسأله درست باشد.با وجودیکه بیماران بسیار بد حال که به دستگاه تنفسی متصلند در خطر بالای "زخم استرس" هستند،فشار عصبی روزانه در خانه یا کار ارتباطی با زخمهای پپتیک ندارد.
علائم درد شکم یک علامت شایع است ولی ممکن است همیشه وجود نداشته باشد.درد شکم ناشی از زخم معده ممکن است در افراد گوناگون بسیار متفاوت باشد.مثلاً،درد ممکن است با غذاخوردن بهتر یا بدتر شود.
سایر علائم شایع عبارتند از:
· تهوع،استفراغ
· کاهش وزن
· خستگی
· سوزش سر دل،سوء هاضمه،آروغ زدن
· درد سینه
· استفراع خونی
· مدفوع خونی یا سیاه قیری
لازم به ذکر است که ممکن است هیچ علامتی در اثر زخم نداشته باشید.
نشانه ها و آزمایشات
برای تشخیص یک زخم،پزشکتان یکی از تستهای زیر را توصیه می کند:
· عکسبرداری گوارشی فوقانی(upper GI) – یک تعداد تصویر برداری با اشعۀX که پس از خوردن یک ماده بنام باریوم گرفته می شود.
· آندوسکوپی ( EGD ) – یک تست ویژه است که توسط متخصص گوارش انجام می شودو در آن یک لوله باریک از راه دهان به درون لولۀ گوارشی فرستاده می شود تا معده و روده باریک بررسی شوند.
حین EGD ،پزشک ممکن است یک نمونه از دیواره روده برای آزمایش اچ. پیلوری بردارد.
پزشکتان ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
· آزمایش گایاک برای وجود خون در مدفوع
· مقدار هموگلوبین برای تعیین کم خونی
درمان
شما باید در صورت وجود علائم زخم به یک پزشک مراجعه کنید.درمان اغلب شامل ترکیبی از داروهای نابود کننده باکتری اچ.پیلوری،کاهش سطح اسید، و محافظت دستگاه گوارش می باشد.این ترکیب درمانی سبب بهبود زخم می شود و شانس عود را کاهش می دهد.تمامی داروها را مطابق دستور مصرف کنید.
دارو ممکن است شامل یک یا چند داروی زیر باشد:
· آنتی بیوتیکهای نابود کننده هلیکوباکتر پیلوری
· مهار کننده های اسید(مثل سایمتیدین،رانیتیدین،یا فاموتیدین)
· مهار کننده های پمپ پروتون(مثل امپرازول)
· داروهایی که سطح بافت را می پوشانند(مثل سوکرالفیت)
· بیسموت(به پوشش دیواره و نابودی باکتری ها کمک می کند)
اگر زخم معده خونریزی شدید داشته باشد،ا آندوسکوپی ممکن است برای کاهش خونریزی لازم باشد.اگر خونریزی با آندوسکوپی کنترل نشودیا سوراخ شدگی زخم رخ دهد،آن گاه جراحی مورد نیاز خواهد بود.
پیش آگهی
زخم پپتیک بدون درمان تمایل به عود دارد.اگر دستورات درمانی پزشکتان را دنبال کنید و همۀ داروهایتان را مصرف کنید، هلیکوباکتر پیلوری ریشه کن خواهد شد و احتمال کمی وجود دارد که دچار زخم شوید.علائم همچنین با یکسری اقدامات پیشگیرانه در فعالیتهای روزمره بهتر خواهد شد.
عوارض
· خونریزی داخلی
· سوراخ شدگی روده و پریتونیت
· انسداد روده
تماس با اورژانس
با 115 تماس بگیرید اگر:
· بطورناگهانی دچار درد شدید شکمی شدید.
· علائم شوک مثل غش ،تعریق زیاد، یا گیجی پیدا کردید.
· استفراغ یا مدفوع خونی داشته باشید(بویژه اگر قهوه ای،سیاه یا قیری باشد)
· شکم سفت و حساس در لمس داشته باشید.
با پزشکتان تماس بگبرید اگر:
· دارای علائم زخم باشید.
· احساس سرگیجه یا سبکی سر داشته باشید.
پیشگیری
· سیگار نکشید یا تنباکو مصرف نکنید.
· الکل را محدود کنید.
· از آسپرین،بروفن،و ناپروکسن پرهیز کنید.بجایش استامینوفن مصرف کنید.
-------------------------------------------------------------------
| تعداد بازدید: 8109 | ||
|
||
| متخصصان معتقدند بسیاری از دردهای را که در دستگاه گوارش خود احساس می کنید و بر این باور هستید که زخم معده دارید، در واقع ریشه شان زخم معده نیست. | ||
|
بیشتر
ما با زخم معده آشنایی داریم،شاید خودمان یکی از مبتلایان به این بیماری
باشیم یا کسی را در اطرافیان و خانواده خودمان بشناسیم که از این بیماری
شکایت دارد. اما شاید این ناراحتی زخم معده نباشد بلکه این مشکلات مربوط
هستند به سوء هاضمه‌ای که بعد از خوردن غذا ما را آزار میدهد.دکتر
ملک‌زاده،فوق تخصص گوارش در این باره توضیح می دهند :
زخم معده در کشور ما چقدر شیوع دارد؟ زخم معده کلا بیماری نادری است؛به طوری که در ایران از هر 100 نفر،یک نفر مبتلا به این بیماری است و اغلب افراد به سوء هاضمه دچارند و میتوان گفت که 80 درصد افرادی که سوءهاضمه دارند به ریفلاکس مبتلا هستند.بیماری ریفلاکس یا بازگشت موادغذایی زمانی اتفاق می‌افتد که دریچه تحتانی مری به خوبی بسته نمیشود و محتویات معده به مری بازمی‌گردد.وقتی اسید معده با لایه پوشاننده مری تماس پیدا می‌کند باعث احساس سوزش سردل میشود. این مایع حتی ممکن است در عقب دهان حس شود و حالت ترش‌کردن را به وجود بیاورد.به علاوه،درد در قفسه سینه،خشونت صدا یا مشکلات بلع و حتی ترش کردن،تلخی دهان و احساس سنگینی بعد از خوردن غذا نیز ممکن است اتفاق بیفتد. علتش چیست؟ دلیل اصلی ریفلاکس مشخص نیست اما ممکن است فتق هیاتال باشد؛یعنی وقتی قسمتی از بخش فوقانی معده از دیافراگم یا پرده ماهیچه‌ای که شکم را از قفسه سینه جدا می‌کند،بالا بزند و این پرده به دریچه تحتانی مری فشار وارد کند، سبب بازگشت اسید معده به مری شود.مطالعات نشان داده‌اند که مصرف الکل،چاقی،بارداری،سیگار،خوردن میوه‌های ترش، نوشابه‌های گازدار،غذاهای پرادویه و حتی خوابیدن بلافاصله پس از مصرف غذا می‌توانند موجب ریفلاکس شوند. با تغییر رژیم غذایی میتوان این مشکل را برطرف کرد؟ بله،توصیه ما به افرادی که دچار ریفلاکس میشوند،این است که حتی‌المقدور از خوردن غذاهای آماده یا همان فست فودها اجتناب کنند.مصرف میان وعده‌های ناسالمی چون چیپس و پفک، غذاهای تند،شور و پرادویه را به حداقل برسانند.از مصرف چای فراوان و پررنگ بپرهیزند و غذاهای چرب نخورند.سعی کنند تعداد وعده‌های غذایی‌شان را افزایش داده اما حجم غذا را در هر وعده به حداقل برسانند.از خوردن سس گوجه‌فرنگی،میوه و سبزی‌های ترش و شور جداً خودداری کنند.در ضمن،کاهش وزن،ترک سیگار و عدم مصرف الکل هم در کنترل علایم این اختلال بسیار کمک کننده‌اند.این افراد باید از دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا اجتناب کرده و هنگام خوابیدن از بالش بلندتری استفاده کنند،در ضمن،نوشیدن نوشابه‌های گازدار،شکلات و غذاهای چاشنی‌دار و معطر مثل پیتزا و پرتقال برای این افراد مناسب نبوده و باید به منظور کنترل بیماریشان، مصرف آنها را محدود کنند. اگر ریفلاکس درمان نشود،چه اتفاقی می‌افتد؟ در صورت عدم درمان ریفلاکس،التهاب مری ناشی از اسید معده موجب خونریزی و زخم در آن ناحیه شده و جوشگاه‌های ناشی از آسیب بافتی میتواند مری را تنگ کرده و مشکلات بلعی ایجاد کند. زخم اثنی‌عشر چیست؟ اثنی‌عشر یا دوازدهه عضوی است که معده و روده کوچک را به هم ارتباط میدهد و ممکن است دچار زخم شود.درد در زخم اثنی‌عشر میتواند به پشت تیر بکشد و یا سبب نفخ شکم شود.یکی از خصوصیات مهم درد زخم اثنی‌عشر دوره‌ای بودن آن است که میتواند چند هفته یکبار و یا هر روز رخ دهد و یا حتی بعد از چند ماه خود به خود برطرف شود.در کل،مصرف داروهای کنترل کننده اسید معده میتواند زخم را کنترل کند اما اگر مشکل به دلیل بیماریهای میکروبی دیگر باشد باید درمان‌های دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرد. داروها و عوارض جانبی‌شان هم می‌توانند سبب ایجاد این مشکل شوند؟بله،داروهای آنتی‌اسید معمولا داروهایی هستند که در بیماری ریفلاکس برای از بین بردن سوزش سر دل و سایر نشانه‌های خفیف ریفلاکس توصیه میشوند اما این ضداسیدها هم عوارضی دارند که می‌توانند اسهال را به دنبال داشته باشند و یا در مورد نوع نمک‌های آلومینیومی آن یبوست ایجاد کنند.نمک‌های آلومینیومی و منیزیمی اغلب در ترکیب با یک محصول دیگر برای متعادل کردن این اثرات استفاده میشوند.ضد اسیدهای‌کربنات کلسیم،پوشش‌دهنده محتویات معده که برای پیشگیری از ریفلاکس تجویز میشود و داروهای دیگری که روی تولید اسید اثر دارند،در مدت کوتاه برای بیماران توصیه میشوند.مصرف برخی داروها نظیر آسپیرین و سالیسیلات‌ها هم میتواند به بروز یا شدت زخم منجر شود بنابراین بهتر است با مشورت پزشک مورد استفاده قرار گیرند. گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
منبع:salamat.ir
مطالب پیشنهادی:
داروهای زخم معده استخوان ها را شکننده می کند
-------------------------------------------------------------------------------------- یک متخصص گوارش با بیان ممنوعیت روزه داری در مبتلایان به زخم معده و اثنی عشر به دلیل بروز و تشدید علائم درد گفت: مبتلایان به این بیماری در رژیم غذایی خود حتما باید از غذاهای آب پز و کبابی استفاده و از خوردن غذاهای تند، چرب و داروهای مسکن پرهیز کنند. دکتر رامین قدیمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درگفت‌وگو با ایسنا منطقه علوم پزشکی تهران، درباره وزه گرفتن بیماران مبتلا به زخم معده گفت: افراد مبتلا به زخمهای پپتیک (زخم معده و اثنی عشر) نباید روزه بگیرند؛ چرا که گرسنگی طولانی مدت با معده خالی عوامل ایجاد درد را تشدید می‌کند. این در حالی است که روزه گرفتن برای معده‌های سالم نه تنها هیچ ضرری ندارد بلکه بسیار مفید است. وی با اشاره به علائم شایع زخم معده، گفت: زخم معده با دردهای شکمی در ناحیه بالای شکم و معده احساس می شود. دردهایی که با زخمهای اثنی عشر در ارتباط است با گرسنگی تشدید و در مبتلایان به زخم معده با خوردن غذا ظاهر میشود. به گفته وی، اشتهای زیاد و پرخوری در افراد مبتلا به زخم اثنی عشر و کم خوری و بی اشتهایی در مبتلایان به زخم معده از شایعترین علائم ظاهری هستند. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، میکروب هلیکوباکتر را عامل اصلی زخم معده عنوان کرد و گفت: این میکروب که معمولا از زمان کودکی و شیرخوارگی در معده انسان وجود دارد در دهه 2و3 زندگی هر فرد بروز کرده و در این مدت به آرامی رشد می کند. در کشورهای در حال توسعه 75 درصد و در کشورهای توسعه یافته 30 درصد افراد این میکروب را در بدن خود دارند. وی در این باره ادامه داد: علاوه برمیکروب هلیکوباکتر، عوامل تغذیه‌ای، داروهایی مانند آسپرین، مسکن‌ها، داروهای مورد استفاده در درمان پوکی استخوان و همچنین عوامل استرس زا مانند شوک، شرایط سخت زندگی و ... می توانند از عوامل ایجاد زخم معده باشند. قدیمی گفت: بهتر است مبتلایان به زخم معده در رژیم غذایی خود از غذاهای آب پز و کبابی استفاده کنند و بهتر است از خوردن غذاهای تند، چرب، انواع فلفل‌ها و همچنین داروهای مسکن، آسپرین و کورتن‌ها پرهیز کنند. به گفته این متخصص گوارش، به دلیل مسائل نژادی، تغذیه ای، استفاده بیش از حد نان و برنج و همچنین شکل ظاهری دریچه مری، ریفلاکس مری یا سوزش سر دل بیشترین شیوع را در ایران نسبت به کل دنیا دارد. ریفلاکس مری و زخم معده از علائم ظاهری و ایجاد کننده مشابه برخوردارند. وی درباره چگونگی درمان زخمهای پپتیکی گفت: اگر عامل میکروبی در ایجاد زخم معده مشخص باشد، 85 تا 95درصد امکان بهبودی کامل وجود دارد. همچنین در صورتی که مصرف داروهای مسکن عامل ایجاد زخم معده باشند، قطع مصرف دارو تنها راه حل درمان این نوع از زخمهاست. قدیمی ادامه داد: درمان خانگی برای زخمهای پپتیک وجود ندارد. شربت‌های معده نیز تاثیر آنچنانی در بهبود زخمهای معده ندارند و تنها عامل ایجاد کننده سوزش را تا مدتی برطرف می‌کند. پوکی استخوان از عوارض جانبی و طولانی مدت این داروها است. وی زخمهای پپتیکی را از عوامل مهم ایجاد کننده خونریزی‌ها عنوان کرد و گفت: با انجام آندوسکوپی، رگ‌های خونریزی کننده قابل مشاهده هستند. این خونریزی‌ها میتواند خفیف یا خونریزیهای شدید شریانی باشند. این متخصص گوارش افزود:علائم ایجاد درد زخم ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است به این منظوربیماران دارای زخم معده رژیم غذایی خاصی ندارند و می توانند تمام میوه ها و سبزیجات را مصرف کنند. وی در پایان گفت: بیماری‌هایی که جنبه روان تنی دارند مانند کم کاری یا پرکاری تیروئید، سردردهای میگرنی، فشار خون و مصرف داروهای مسکن می‌توانند تاثیر مستقیمی بر ایجاد زخم معده داشته باشند. --------------------------------------------------------------------------------------
| ||
ارسال به دوستان
زخم معده وقتی ایجاد می شود که تعادل بین ترشحات اسیدی و مقاومت مخاطی معده به هم می خورد. در نتیجه عوامل دفاعی سیستم گوارشی مختل می شوند و زخم معده ایجاد می شود. از دیرباز عواملی را شناخته اند که می توانند باعث کم شدن مقاومت دیواره مخاطی معده شوند. داروهای مختلف، از جمله آسپرین، بروفن و سایر داروهای ضد التهاب و ضد درد در ایجاد زخم معده بسیار مؤثرند. مصرف کورتونها مثل قرص پرونیزولون هم می تواند باعث زخم معده شود. امروزه باکتری خاصی به نام هلیکوباکترپیلوری شناخته شده است که در ایجاد حدود 80 درصد زخمهای معده دخالت قطعی دارد. درمان زخم معده با آنتی بیوتیک در مواردی که علت زخم کاملاً شناخته شده است، یعنی از ترشحات معده یا مخاط معده باکتری هلیکوباکترپیلوری را پیدا کرده اند به صورت قابل توجهی موفقیت آمیز بوده است و از عود مکرر زخم جلوگیری شده است. البته هلیکوباکترپیلوری در معده بسیاری از افراد سالم نیز ممکن است وجود داشت باشد؛ اما همان طور که گفتیم سطح مقاومت مخاط معده و میزان ترشح اسید معده نیز در ایجاد زخم دخالت دارند و هر کدام به تنهایی، به ندرت و کمتر باعث ایجاد زخم می شوند. در طول زندگی، شیوع زخم معده حدود ده درصد می باشد و این اعتقاد وجود دارد که زنان و مردان به یک نسبت به زخم معده دچار می شوند. زخم معده معمولاً کمتر از زخم اثنی عشر دیده می شود. دیده شده که زخم معده با افزایش سن ارتباط دارد و با افزایش سن بروز این بیماری نیز افزایش می یابد. استعمال دخانیات از جمله سیگار احتمالاً از طریق افزایش ترشحات لوزالمعده در ایجاد زخم معده و اثنی عشر دخالت دارد. تنشهای روانی و هیجانی می توانند باعث افزایش ترشح معده و زخم در این ناحیه شوند. علایم زخم معده* یکی از علایم درد است که غالبا بیمار کیفیت این درد را مالشی یا سوزشی توصیف می کند. محل درد معمولاً در قسمت فوقانی شکم و زیر جناغ واقع می باشد که گاهی این درد به دلیل انتشار به ناحیه قفسه سینه با درد قلبی ممکن است اشتباه شود. * معمولاً زخم معده با خوردن غذا ارتباطی ندارد یعنی گرسنگی باعث ایجاد درد نمی شود و گاهی بلافاصله پس از صرف غذا این درد ایجاد می شود و ممکن است با استفراغ و تخلیه معده و ترشحات اسیدی و صفراوی باعث بهبود درد شود. * زخم معده می تواند باعث ایجاد علایم سوءهاضمه از قبیل تهوع، استفراغ، نفخ و آروغهای بیش از حد شود. گاهی اوقات افراد دچار زخم معده، دچار کاهش وزن می شوند. نکته ای که جدیدا مطرح شده است و اهمیت اساسی در پیشگیری دارد این است که زخم معده بخصوص به علت باکتری هلیکوباکترپیلوری به علت ایجاد گاستریت و التهاب دیواره مخاطی معده، استعداد زیادی به سرطان معده پیدا کرده و ممکن است به سرطان معده تبدیل شود. بنابراین توصیه می شود که به موارد پیشگیری کننده زیر توجه شود. ـ هر گونه دردی در ناحیه فوقانی شکم و در انتهای تحتانی جناغ جدی گرفته شود و به پزشک مراجعه شود. ـ در مورد رژیم غذایی مناسب اقدام شود و از مصرف برخی مواد غذایی محرک از قبیل مواد سلولزی (سبزیجات و میوه های خام) پرهیز شود. ـ از استعمال دخانیات بخصوص سیگار خودداری شود. ـ از هیجانات و اضطراب و عوامل استرس زا اجتناب شود. ـ از پرخوری پرهیز نموده و از گرسنگی طولانی نیز خودداری شود. ـ از مصرف دارو بدون نسخه و تجویز پزشک جدا خودداری شود. |
زخم پپتیک (زخم گوارشی)
بیمار)
آقای40 سالهای هستم که از دو هفته قبل دچار دردهای شکمی شده‌ام که با خوردن غذا دردهای شکم من بهتر می شود. هم چنین بعضی اوقات این دردها مرا از خواب بیدار می کند. در گذشته وقتی از داروهای رانیتیدین و سایمتیدین استفاده می کردم بهتر می شدم. سابقه ی مصرف سیگار از 8 سال پیش را دارم. به تازگی که به پزشک مراجعه کردم، ایشان برای من تشخیص زخم اثنی‌عشر دادند و درمان را شروع کرده‌ام. لطفاً در این مورد مرا بیشتر راهنمایی فرمایید؟آقای دکتر دکترمحمد جعفر فره‌وش، متخصص بیماریهای داخلی و فوق تخصص گوارش و آندوسکوپی (استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران) پاسخگوی سئوالات زیر می باشند.
1- زخم پپتیک چیست؟
زخمهای معده و اثنی‌عشر که از به هم خوردن و تحلیل سطح مخاط معده و اثنی‌عشر ایجاد می شوند را "زخم پپتیک" گویند. البته زخمها به طور طبیعی هم ممکن است ایجاد شوند، طوری که حدود 10 درصد افراد در طول عمرشان به زخم های معده و اثنی‌عشر مبتلا می شوند.
زخم اثنی‌عشر شایع تر از زخم معده می باشد و به طور معمول حدود 10سال زودتر از زخم معده افراد را درگیر می کند.
تصویر پایین مخاط معده یا اثنی عشر را نشان می دهد که با از بین رفتن، دچار زخم می شود.
2- زخمهای معده و اثنی‌عشر در چه افرادی بیشتر دیده می شوند و آیا جنبه ی ژنتیکی هم دارند؟
این زخمها در افرادی دیده می شوند که مبتلا به میکروبی به نام "هلیکو باکتر پیلوری" باشند یا در افرادی که از داروهای مسکن مثل آسپیرین، بروفن و دیکلوفناک به تعداد زیاد استفاده کرده‌اند.
زخمهای معده و اثنی‌عشر در 20 درصد موارد جنبه ی ژنتیکی دارند. هم چنین افرادی که معده شان اسید زیادتری ترشح می کند و از طرفی دخانیات هم مصرف می کنند، بیشتر در معرض ابتلا به زخم معده و زخم اثنی‌عشر می باشند و متأسفانه این افراد پاسخ مناسبی به درمان هم نمی دهند.
زخم معده و اثنی‌عشر، بیشتر آقایان را مبتلا می کند.
افرادی که زخم معده و اثنی‌عشر دارند، با مصرف بعضی از مواد غذایی سنگین، غذاهای ترش، قهوه و الکل دچار تشدید علایم و برگشت مجدد زخم می شوند.
البته تأثیر تغذیه به تنهایی در ایجاد زخم ثابت نشده است، ولی به نظر می رسد ایجاد زخم با استرس رابطه ی مستقیم داشته باشد و افرادی که مشاغل پُر استرس دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری اند و استرس‌های شدید و ناگهانی باعث خراش‌های ریزی در معده می شود که "زخم استرس یا STRESS ULCER" نامیده می شود.
کسانی که دچار تصادفات شدید یا سوختگی شدید یا ضربات مغزی شدید شده‌اند، مستعد ابتلا به STRESS ULCER می باشند که البته این نوع زخم دستگاه گوارش موقتی است و با بهبودی شرایط بیمار، از بین می رود.
ولی زخمهای معده و اثنی‌عشر، بیماری مزمن می باشند که برگشت می یابند و با مصرف داروهایی که اسید را کم می کند و همچنین با استفاده از شربت معده علایم بیماری کاهش می یابد، ولی احتمال برگشت بیماری تا زمانی که عامل اصلی از بین نرود، وجود دارد.
3- علت ایجاد کننده ی زخمهای معده و اثنی‌عشر کدام است؟
مهم ترین علت ایجاد کننده ی این بیماری میکروب هلیکو باکتر پیلوری می باشد. 80- 70 درصد زخمهای اثنی‌عشر و معده در اثر آن ایجاد می شوند.
لازم به ذکر است که همه ی کسانی که این میکروب را دارند ممکن است زخم نداشته باشند و در این صورت لازم نیست درمان شوند. چنان که این میکروب در بیش از نیمی از جمعیت دنیا وجود دارد و شایعترین عفونت انسانی می باشد که خوشبختانه در جوامع پیشرفته شیوع آن کاهش پیدا کرده و در جوامعی که از نظر بهداشتی وضعیت پایینی دارند و همین طور سطح سواد در آنها پایین می باشد، این بیماری بیشتر دیده می شود.
میزان مبتلا شدن در کشورهای جهان سوم به طور غالب در سنین پایین می باشد.
میکروب هلیکو باکتر پیلوری از طریق دهانی- مدفوعی و با استفاده از آب و غذاهای آلوده منتقل می شود و در بزاق دهان هم وجود دارد. به همین علت اگر یک فرد در یک خانواده مبتلا شود، احتمال ابتلا سایر اعضای خانواده بیشتر می شود. در نتیجه رعایت بهداشت در پیش گیری از ابتلا به این بیماری بسیار موثر می باشد.
4- علایم بیماری زخم معده و اثنی‌عشر کدام است؟
علایم این بیماری عبارتند از: دردهای ناحیه ی وسط و بالای شکم؛ و گاهی در سمت راست و زیردنده‌ها و در موارد کم تری در سمت چپ احساس می شود.
هم چنین گاهی اوقات احساس نفخ و پُری شکم و احساس سوزش و به ندرت تهوع و استفراغ، وجود دارد. زخمهای اثنی‌عشر باعث می شود که بیمار شب از خواب بیدار شود و با خوردن شربت معده یا غذا درد بیمار کم میشود، بنابراین کسانی که زخمهای اثنی‌عشر دارند به علت این که مُدام از غذا استفاده می کنند تا درد ساکت شود، دچار اضافه وزن و چاقی می شوند. گاهی زخمها باعث خونریزی و سوراخ شدن و به ندرت تنگی مجرای خروجی معده هم می شود.
------------------------------------------------------------------------------------------
زخم در دستگاه گوارش
در یک فرد سالم، طی عمل هضم، غذا از مری به معده می رود. معده برای هضم غذا، اسید و آنزیم پپسین را تولید می کند. بعد از معده، غذا وارد ابتدای روده کوچک (دئودنوم) می شود. در آنجا عمل هضم و جذب مواد غذایی کامل می شود.
بیماری که دارای زخم در دستگاه گوارش است، در هنگام غذا خوردن درد دارد، زیرا غذا باید مسافت دهان تا روده را طی کند. به علاوه باید اسید و آنزیم ساخته شده در معده را نیز تحمل کند.
زخم معده را "زخم گاستریک "(gastric ulcer) نیز می نامند. زخم در روده کوچک را به نام "زخم دئودنال" می خوانند.
زخم معده و زخم دئودنال را معمولا به نام " زخم پپتیک "(peptic ulcer)می شناسند(تصویر بالا).
درد ناشی از زخم معده با خوردن غذا بدتر می شود. در حالی که درد ناشی از زخم دئودنال معمولاً 2 تا 5 ساعت بعد از خوردن غذا و وقتی معده خالی است، بروز می کند و با خوردن غذا بهبود می یابد.
زخم ها خیلی به ندرت در مری یا در اولین قسمت دئودنوم به وجود می آیند.
این زخم ها ممکن است در هر سنی ایجاد شوند. اما در نوجوانان و کودکان خیلی کمتر اتفاق می افتد. زخم دئودنال غالبا در سنین 30 تا 50 سالگی رخ می دهد و بیشتر در مردان این عارضه شایع می باشد.
پزشکان بر این باورند که شیوه ی زندگی (مثل : استرس، استفاده از دخانیات و...) ، تغذیه، وجود باکتری ای به نام "هلیکوباکتر" و عدم تعادل بین اسید معده و آنزیم پپسین در به وجود آمدن این زخم ها تأثیر به سزایی دارند.
اگر زخم معده باعث خونریزی معده یا سوراخ شدن آن شود، نیاز به مراقبت ویژه و درمان فوری دارد(تصویر بالا).
مهم ترین نشانه ی زخم پپتیک، درد یا سوزش از قفسه سینه تا ناف می باشد. این درد غالباً در اول صبح و بعد از خوردن غذا رخ می دهد. این درد بعد از چند دقیقه یا چند ساعت و یا نخوردن غذا از بین می رود.
افرادی که دارای زخم پپتیک می باشند، می توانند هر غذایی را که میل داشتند، بدون هیچ مشکلی مصرف کنند. اما در بعضی از آنها، برخی غذاها موجب سوزش و ناراحتی می شود. این سوزش به علت تولید زیاد اسید و سوزش قلب است.
این افراد باید بدانند که چه غذاهایی موجب ناراحتی آنها نمی گردد. همچنین باید بدانند که چه غذایی تهیه کنند تا علائم ناشی از زخم پپتیکی را از بین ببرد.
تشخیص زخم پپتیک
بیشتر افراد به خاطر وجود باکتری ای به نام "هلیکوباکتر" مبتلا به زخم پپتیکی می شوند. وجود هلیکوباکتر در تشخیص این بیماری بسیار مهم است، زیرا نبودن این باکتری، به معنی خوب شدن زخم می باشد.
آزمایشات خون، تنفس و بافت معده همه برای تشخیص این باکتری حائز اهمیت می باشد.
آزمایش خون: یکی از راه های آسان برای تشخیص می باشد.
آزمایش تنفس: مقدار گار دی اکسید کربن را در هوای بازدم فرد اندازه گیری می کند. به بیمار ماده ای حاوی اوره و کربن می دهند تا بنوشد. باکتری درون بدن، این مواد را می شکند و به جریان خون و ریه ها می فرستد و با بازدم دفع می شود. پزشک با جمع آوری بازدم می تواند به وجود یا عدم وجود هلیکوباکتر پی ببرد.
آزمایش بافت معده: پزشک ممکن است به وسیله آندوسکوپی (دیدن درون دستگاه گوارش بدن) بخواهد به وجود یا عدم وجود هلیکوباکتر پی ببرد(تصویر بالا).
نشانه های زخم پپتیک، عبارتند از:
- استفراغ خونی
- برگرداندن غذا از معده
- به سختی غذا را قورت دادن
- حالت تهوع داشتن
- مدفوع سیاه
- درد شدید در ناحیه شکم
- درد در قسمت پشت
- درد ی که با خوردن دارو قطع نشود
- کاهش وزن
- ضعف شدید که معمولاً به علت کم خونی بوجود می آید.
درمان بیماران مبتلا به زخم پپتیک
- اولین کاری که می توانید انجام دهید این است که افسردگی، ناراحتی و استرس را از خود دور کنید و فقط بخندید. پس بروید به سوی خنده درمانی!
- آب بنوشید و به طرف آب درمانی بروید.
- گردش در جنگل یا پارک یا علفزار، رفتن به کنار دریا، انجام یوگا و ژیمناستیک و ... در تجدید روحیه به شما کمک می کنند.
- خود را خسته نکنید.
- در هنگام پُربودن شکم، ورزش نکنید، بلکه می توانید به آرامی راه بروید.
- به تغذیه صحیح خود اهمیت بدهید.
در مطلب بعدی درباره "تغذیه ی مناسب برای افراد مبتلا به زخم پپتیکی" برای شما صحبت خواهیم کرد.
--------------------------------------------------------------------------------
خوراکی های ضد زخم معده، نفخ و ...
در اینجا می خواهیم با تعدادی از خوراکی های طبیعی که خواص دارویی در بدن دارند، آشنا شویم...
خوراکی های ضد زخم معده، نفخ و ...
در اینجا می خواهیم با تعدادی از خوراکی های طبیعی که خواص دارویی در بدن دارند، آشنا شویم.
خوراکی های ضد زخم معده(منظور زخم های گوارشی اعم از معده و اثنی عشر)
ائمه ی معصومین(ع) می فرمایند: "معده خانه ی همه ی دردهاست و پرهیز، ریشه ی همه ی درمان هاست".
مکررا توصیه شده است که در خوردن و آشامیدن زیاده روی نکنید. همچنین بسیاری از گفته های ائمه(ع) در مورد خوراکی های مفید و مضر برای معده توسط علم امروزی ثابت شده است.
به طور مثال امام هادی(ع) می فرمایند :"گوشت نمک سود خشک شده، بد گوشتی است، زیرا در معده از هم باز می شود، هر بیماری را برمی انگیزد، هیچ سودی در برندارد و تنها زیان می رساند".
امروزه ثابت شده که مواد غذایی نمک سود شده سرطان زا هستند و مصرف آنها در ایجاد سرطان معده موثر است.
این گونه مثال ها زیادند، ولی به طور خلاصه آنچه دانشمندان امروزی نشان داده اند، این است که برای مثال موز سبز که در حیوانات مورد آزمایش قرار گرفته، سبب تکثیر سلول های پوششی معده و ضخیم تر شدن مخاط معده می شود.
همچنین دیده شده که آب کلم، سبب افزایش ترشح موکوس معده و محافظت مخاط معده از اسید می گردد.
خوراکی های با خاصیت آنتی بیوتیکی مثل ماست، کلم و شیرین بیان علیه زخم معده و گاستریت( التهاب معده) تا حدودی موثرند.
بنابراین همان طور که با کشف میکروب هلیکوباکترپیلوری و درمان مناسب بیماران با داروهای آنتی بیوتیک، دیگر کسی کمتر دچار عوارض کشنده ی زخم های معده و اثنی عشر می شود.
خوراکی های دارای خاصیت ترمیم زخم های گوارشی مانند: موز سبز، کلم ها، شنبلیله، دانه ها، انجیر، زنجبیل، شیرین بیان و چای نیز کمک کننده هستند.
ضد نفخ ها
از قرن ها پیش بشر از گیاهان و ادویه ها جهت رفع بادهای شکم و پاک کردن روده ها استفاده می کرده است. تصور می شود که ماده ی موثر این گیاهان در روغن آنها نهفته است و مکانیسم آنها شل کردن عضلات صاف روده هاست که همان اثر "ضد انقباضات روده ای" را دارد.
خوراکی های دارای اثر ضد نفخ شامل: رازیانه، شوید، بابونه، ریحان، سیر ،نعناع و مریم گلی می باشد.
ضد اسهال ها
برخی خوراکی ها به طور موثری با اسهال مقابله می کنند که شاید به دلیل وجود تانن ها و دیگر ترکیبات قابض در این خوراکی ها باشد.این ترکیبات نه تنها باعث افزایش جذب آب در روده ها می شوند، بلکه موجب کاهش حرکات روده ها، تسکین آنها و در نتیجه بهبود اسهال می گردند. اگرچه ترکیبات دیگری نیز یافت شده که با اثر ضد میکروبی خود روند اسهال را بهبود می بخشند.
نمونه خوراکی های دارای اثرات ضد اسهال شامل: زغال اخته ی خشک شده، دارچین، دانه ی شنبلیله، سیر، زنجبیل، شیرین بیان، جوز هندی، برنج، چای و زردچوبه است.
ضد یبوست ها
اگر از یبوست رنج می برید، ابتدا بهترین نسخه ی درمانی خود را از طبیعت بگیرید. رژیم غذایی غلط و فعالیت بدنی کم و عدم پاسخ منظم به رفلکس (بازتاب) دفع روده ای، همگی عوامل اصلی و شایع ایجاد یبوست هستند. رژیم غذایی غلط، همان رژیم غذایی بسیاری از ما شهرنشینان است که فیبر کمی دارد.
بنابراین مصرف نان سبوس دار علاوه بر خواص دیگر درمانی، در درمان یبوست بسیار مفید است، به شرطی که مصرف مایعات را تا روزی هشت لیوان افزایش دهیم. علاوه بر نان سبوس دار، سبزیجات و میوه ها نیز حاوی فیبر می باشند.
علاوه بر فیبر، مواد دیگری در آلو و قهوه موجودند که سبب افزایش حرکات روده و ترشحات آن می شوند. در مورد قهوه تحقیقات بیشتری لازم است، چرا که قهوه در بعضی افراد یبوست ایجاد می کند.
شیر و پنیر در بعضی افراد ایجاد یبوست می کند که احتمالاً به دلیل اثر کلسیم موجود در آنهاست. البته مصرف شیر در کسانی که کمبود لاکتاز دارند، موجب اسهال می شود.
نمونه ای از خوراکی های موثر در پیشگیری و درمان یبوست: سبوس گندم و برنج، میوه ها و سبزیجات، آلوها، انجیر، خرما، قهوه و مصرف مایعات زیاد است.
دکتر ندا نایبی- پزشک
---------------------------------------------------------------------------------------
هنگامیکه غذا جویده و بلعیده می شود از مری عبور کرده و سپس وارد قسمت فوقانی و حجیم معده شده، در معده مواد غذایی توسط شیره معده (که مرکب از آنزیمهای هضم کننده و اسید هیدروکلریک است) شکسته می شوند و در عین حال میکرو ارگانیسمهای وارد شده به بدن توسط شیره مذکور از بین می روند.
لازم به ذکر است که روزانه درون معده با حدود نیم گالن عصاره معده شستشو داده شده و در واقع معده محلی استریل و کاملا بدون میکروب می باشد.
جهت محافظت ماهیچه های عضلانی معده در مقابل تخریب توسط شیره بسیار قوی معده، لایه مخاطی ضخیمی درون معده بوجود آمده است.
بلع موادی همچون داروهای ورم مفاصل، ایبوپروفن، آسپیرین و الکل لایه مخاطی معده را در برخی نقاط تخریب کرده و همین امر سبب زخم شدن سلولهای لایه اپیتلیوم موجود در زیر موکوس می گردد. عواملی همچون کورتیکو استروئیدها، سیگار کشیدن و استرس موجب تشدید دردهای معده میگردند.
مهمترین عامل جهت ایجاد زخم معده باکتری Helicobacter pylori شناخته شده است.
Helicobacter pylori:
Hbp باکتری است مارپیچی شکل / گرم منفی / کم هوازی / تاژکدار / متحرک
همانطور که گفتیم هلیکو باکترپیلوری باکتری است گرم منفی و حضور آن را می توان توسط رنگ آمیزی گرم به اثبات رساند.
* هلیکوباکترپیلوری و معده:
همانطور که ذکر شد مهمترین عامل در ایجاد زخم و التهابات معده ای هلیکو باکتر میباشد.
هلیکو باکتر پیلوری می تواند با استقرار در بخش آنتروم (بخش انتهایی معده با ماهیچه های ضخیم و قوی ) سبب عفونت طولانی مدت این ناحیه شود.
در واقع تنها باکتری که می تواند در محیط خشن معده و در مقابل حضور شیره معده زندگی و رشد نماید هلیکوباکترپیلوری می باشد.
این باکتری با استفاده از غذا یا آب آلوده از راه دهان وارد معده شده و کافی است یکبار بتواند در موکوس معده پنهان شود , در این حال باکتری مذکور در لایه مخاطی معده مستقر شده و توسط تازکهای برآمده, خود را در میان سلولهای لایه مخاطی جای میدهد و یا در صورت بروز زخم معده در ناحیه فاقد لایه مخاطی و در واقع بر روی سلولهای اپیتلیوم معده استقرار یافته و تاژکهای خود را در آن ناحیه فرو می برد.
برای مقابله با هلیکوباکترپیلوری سیستم ایمنی بدن فعال می شود.
سلولهای سیستم ایمنی به آسانی به علت موکوس ضخیم معده به این ناحیه نمیرسند.
در واقع هنگامیکه لایه موکوسی نازک شده و گلبولهای سفید وارد این ناحیه میشوند نمیتوانند از آن خارج شوند. به سبب درگیری سلولهای ایمنی با هلیکو باکتر آنتی بادیهای موجود در سرم خون که IgG & IgA می باشند بالا میروند.
اگرچه در روند مذکور خود هلیکوباکتر ممکن است عامل ایجاد زخم نباشد اما التهاب لایه آستری معده که توسط هلیکوباکتر ایجاد میشود زمینه ساز بروز زخم یا حتی ایجاد سرطان معده می باشد.
علایم احتمالی حضور هلیکوباکترپیلوریسوء هاضمه / سوزش سر دل / نفخ / حالت تهوع / التهاب معده / بروز زخم اثنی عشر /
درد در ناحیه بالای شکم که یک ساعت یا بیشتر بعد از صرف غذا مشاهده میشود.
نشانه های مذکور توسط مصرف آنتی اسیدها یا شیر و یا داروهای کاهنده اسیدیته معده کاهش می یابند.
درماندر صورتیکه زخم گوارشی بعد از انجام بیوپسی یا آندوسکوپی مشاهده نشد می توان درمان 14 روزه را با آنتی بیوتیک ها و داروهای آنتی اسید را انجام داد. داروهای آنتی بیوتیکی متداول عبارتند از :
کلاریترومایسین / تترا سایکلین / مترونیدازول / آموکسی سیلین
در کنار آنتی بیوتیک درمانی می بایست از داروهایی همچون بیسموت و نیز داروهای کاهنده اسیدیته معده مثل :
رانیتیدین / سایمتدین / فاموتیدین / امپرازول / پنتو پرازول / لانزو پرازول استفاده کرد.
خطرات درمانی داروییمصرف داروی بیسموت میتواند موقتا منجر به خاکستری رنگ شدن دهان و دندان و ایجاد یبوست و اسهال و سیاهرنگی مدفوع بشود.
آنتی بیوتیکها نیز سبب بروز واکنشهای آلرژیک شده و یا حتی موجب مرگ شوند.
برخی آنتی بیوتیکها مثل:
کلاریترومایسین سبب ایجاد مزه بد دهان می شود.
مترونیدازول موجب ناراحتی معده / اسهال / عدم تعادل / خارش / بد طعمی دهان میشود.
این دارو نباید همراه با الکل مصرف شود چراکه باعث سرخ شدن / سردرد / حالت تهوع میگردد.
در ضمن هنگامیکه آنتی بیوتیکها در دوز بالا استفاده می شوند بعد از مدتی بیماران آلودگی با کاندیدای ناپایدار ( آلودگی با مخمر ) پیدا میکنند.
در هنگام درمان آلودگی هلیکوباکتر به این نکته باید توجه نمود که هلیکوباکتر به راحتی نسبت به کلاریترومایسین و مترونیدازول مقاوم میشود و نباید بعد از یک دوره درمانی برای دوره های بعد از آنها (بلافاصله) استفاده نمود.
در واقع بعد از دو هفته آنتی بیوتیک تراپی 4 هفته می بایست از درمان اجتناب کرد.
در صورتیکه هلیکوباکتر توسط آنتی بیوتیکهای مذکور باقی ماند باید احتمال مقاومت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک مذکور را بررسی نمود.
تستهای تشخیصی برای شناخت آلودگی با Hbp
این تستها به دو بخش قابل تقسیمند :
الف ) تستهای مهاجم به بافت
ب ) تستهای غیر مهاجم به بافت
الف ) تستهای غیر مهاجم به بافتها عبارتند از :
* تست تنفسی اوره (urea breath testing)
* تست آنتی ژنی مدفوع
* سرولوژی
* PCR
* تست بزاقی
* تست ادراری
ب ) تستهای مهاجم به بافتها عبارتند از :
* تست بیوپسی اوره آز
* بافت شناسی
* Brush cytology
* کشت باکتریایی و تستهای حساسیتی
الف ) تستهای غیر مهاجم به بافتها عبارتند از :
تست تنفسی اوره ( urea breath testing)کافی است هلیکوباکتر تنها یکبار بطور مطمئن در موکوس پنهان شود. در چنین حالتی به وسیله آنزیم عبور دهنده اوره آز به جنگ با اسید معده میرود. این امر به صورت زیر انجام میپذیرد :
C = O ( NH2)2 + H2 + 2H2O ---> HCO3 + 2NH4
اساس تست UBT شناسایی هیدرولیز اوره مذکور توسط Hbp میباشد.
در واقع تست مذکور به دو صورت انجام میشود:
* تست رادیو اکتیو 14C
* تست بدون رادیو اکتیو 13C بیکربنات اوره
هر دو تست طی 15 تا 20 دقیقه انجام شده و بها و وقت یکسانی صرف میکنند.
تست رادیو اکتیو 14C به سبب ممنوعیت استفاده از آن در زنان باردار و کودکان در حال حاضر کم انجام می شود.
اما در تست بدون رادیواکتیو 13C بیکربنات اوره ماده مذکور به صورت خوراکی از راه دهان به بیمار داده می شود. این عمل در دو مرحله انجام می پذیرد به این معنا که 60 دقیقه بعد از دادن مرحله اول ماده به بیمار مرحله دوم ماده مذکور را به بیمار می دهیم.
در این حال با بازدم بیمار و اندازه گیری CO2 و میزان اوره خروجی از وی می توان به حضور یا عدم حضور Hbp پی برد.
آزمایش آنتی ژن مدفوع جزء آزمایشهای ایمنی آنزیمی می باشد که با توجه به بررسی مدفوع بیمار میتوان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکترپی برد.استفاده از لانزوپرازول و بیسموت می تواند نتیجه غلط به ما بدهد. در واقع 4 تا 6 هفته بعد از اتمام دوره داروهای مذکور این آزمایش قابل انجام است. رانیتیدین بر روی جواب آزمایش بی تاثیر است. خونریزی معده و روده به سبب خون آلود بودن مدفوع باعث بروز جوابهای نادرست گردید.
تست بزاقیحفره دهان به عنوان مخزن هلیکو باکتر می تواند مورد استفاده در تستها قرار بگیرد.
در واقع به علت رفلکس محتویات معده به مری و سپس دهان هلیکوباکتر میتواند وارد دهان شود و همین امر سبب انتقال آن توسط ارتباط دهانی می گردد.
هلیکو باکتر موجود در بزاق و پلاک دندانی برای تست استفاده میشود.
این تست به نسبت سایرین دقت کمتری دارد.
تست ادراریبا سنجش آنزیمهای موجود در ادرار می توان به حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر پی برد. حساسیت تست مذکور بین 82 تا 90 % بوده و به انجام آن توصیه ای نمیشود.
تست سرولوژیتوسط ELISA میتوان آنتی بادیهای IgA & IgG & IgM را اندازه گیری نمود و در صورت بالا بودن آنها احتمال حضور هلیکوباکتر رقم میخورد.
نتایج سرم می تواند + یا _ باشد.
حساسیت تست مذکور بین 90 تا 100% است.
در ضمن سرم می تواند در برخی از بیماران سالها بعد از ریشه کنی هلیکوباکتر آنتی بادیهای موجود در خون را + نشان دهد.
ب ) تستهای مهاجم به بافتها عبارتند از :
تست بیوپسی اوره آزدر تست مذکور به واسطه بیوپسی توسط یک رشته مخصوص و ظریف آندوسکوپی در مدت یک ساعت حضور یا عدم حضور هلیکوباکتر تعیین می شود.
در این تستها شناسایی نمونه ها از طریق یک نوار معرف با شاخص PH و یک لایه حاوی اوره بر روی نوار انجام می پذیرد.
بافت شناسیبا نمونه برداری و بررسی بافت معده میتوان به حضور هلیکوباکتر پی برد.
در این آزمایش می توان حضور التهاب معده را مشاهده نمود و یا در صورت لزوم ردیابی meta plasia ( تغییر غیر قابل برگشت بافت معده یا روده به بافت دیگر ) را بررسی نمود.
مشکلات موجود در بیوپسی عبارتند از :
- تراکم هلیکوباکتر در نقاط مختلف معده متفاوت است و می تواند منجر به نمونه گیری غلط شود.
- در صورتیکه بیماران داروهای ضدترشحی مصرف کرده باشند نتایج نادرستی به ما میدهد.
ارتباط هلیکوباکترپیلوری با سایر بیماریها
هلیکوباکتر و زخم اثنی عشردر73 % از بیماران مبتلا به زخم دوازدهه حضور هلیکوباکتر توسط تست بیوپسی اوره آز تایید شده و تنها در 23 % از بیماران مبتلا هلیکوباکتر گزارش نشده است.
تحقیقات نشان می دهد که آلودگی با هلیکوباکتر در معده میتواند مستقیما موجب رشد زخمهای اثنی عشر شود.
هلیکوباکتر و زخم معده در اکثریت قریب به اتفاق زخمهای معده میتوان هلیکوباکتر را دید.
در واقع ضعف لایه مخاطی محافظت کننده معده توسط هلیکوباکتر میتواند زمینه ساز بروز زخم معده محسوب شود.
البته استفاده از داروهای غیر استروئیدی غیرالتهابی موجب عدم تشخیص هلیکوباکتر و پنهان شدن آن میگردد.
برای شناخت دقیق عامل ایجاد کننده زخم معده می بایست بیوپسی کاملی از مخاط معده تا زخم مذکور در یک محل معین صورت پذیرد.
بیوپسی در هنگام خونریزی معده به سبب حضور خون انجام ناپذیر یا سخت می باشد.
تست بیوپسی اوره آز عموما در چنین مواردی استفاده می شود با این حال استفاده از داروهای ضد زخم میتواند با این تست تداخل داشته باشد.
در کسانی که سابقا مبتلا به زخم معده بوده اند استفاده از آندوسکوپی یا رادیولوژی و در کنار آنها تست سرولوژی برای شناخت هلیکوباکترالزامی است.
زخمهای معده در 60 تا 80 % موارد آلودگی به هلیکوباکتر قابل مشاهده اند.
هلیکوباکتر و سرطانسرطان معده مرتبط با حضور هلیکوباکتر شناخته شده است. البته این بدان معنا نیست که هرکس مبتلا به هلیکوباکتر بود لزوما به سرطان معده دچار می شود اما حضور هلیکوباکتر درمان نشده زمینه ساز ابتلا به سرطان معده خوانده شده است . در عین حال نژادهای زرد پوست ساکن چین و ژاپن جزء نژادهای مستعد به ابتلا به سرطان معده شناخته شده اند .
