زخم معده

ائمه ی معصومین(علیه السّلام) می فرمایند: "معده خانه ی همه ی دردهاست و پرهیز، ریشه ی همه ی درمان هاست".
امام هادی(علیه السّلام) می فرمایند :"گوشت نمک سود خشک شده، بد گوشتی است، زیرا در معده از هم باز می شود، هر بیماری را برمی انگیزد، هیچ سودی در برندارد و تنها زیان می رساند".

تعریف زخم معده

اولسر پپتیک (peptic ulcer disease) به معنی نوعی آسیب خوش خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش می باشد . معمولا بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود دارد ولی امروزه عامل اصلی این زخمها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری می دانند که از راههای مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد اولسر پپتیک می شود، لذا درمان اصلی یک درمان آنتی بیوتیکی است.شیوع این بیماری ۶ تا ۱۵ درصد است. بسته به محل آسیب مخاطی ما زخم معده یا دوازدهه را داریم . زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری ، میانسال یا مسن ، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده می شود.زخمهای معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می‌یابند ، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده ( گاستریت ) هستند. علایم بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، سوئ هاضمه ،و وجود خون در مدفوع می باشد .معمولا درد مدت کوتاهی پس از مصرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می شود . عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم و آندوسکوپی در تشخیص ممکن است مفید باشد .اکثر زخمها کوچک هستند (با قطر کمتر از 2 سانتیمتر) .پراکندگی زخمهای پپتیک معده معمولا در آنتر (ابتدای معده) است.

زخم معده در کشور ما چقدر شیوع دارد؟

زخم معده کلا بیماری نادری است؛به طوری که در ایران از هر 100 نفر،یک نفر مبتلا به این بیماری است و اغلب افراد به سوء هاضمه دچارند و می‌توان گفت که 80 درصد افرادی که سوءهاضمه دارند به ریفلاکس مبتلا هستند.بیماری ریفلاکس یا بازگشت موادغذایی زمانی اتفاق می‌افتد که دریچه تحتانی مری به خوبی بسته نمی‌شود و محتویات معده به مری بازمی‌گردد.وقتی اسید معده با لایه پوشاننده مری تماس پیدا می‌کند باعث احساس سوزش سردل می‌شود. این مایع حتی ممکن است در عقب دهان حس شود و حالت ترش‌کردن را به وجود بیاورد.به علاوه،‌درد در قفسه سینه،خشونت صدا یا مشکلات بلع و حتی ترش کردن،تلخی دهان و احساس سنگینی بعد از خوردن غذا نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

علتش چیست؟

علت عمده زخم و کلاً ناراحتی های معده به دو موضوع کلی منتهی می شود؛ یکی همان عدم رژیم وبرنامه غذایی و دوم فکر و ناراحتی و این قبیل فشارها که عضلات وماهیچه های معده را دچار مشکل نموده و تحت تأ ثیر قرار می دهد، بطوری که کار سیستم جهاز هاضمه را مختل نموده ودر نتیجه باعث زخم معده ووضع بد اثنا عشر و ورم معده خواهد شد؛ ازباب نمونه افسردگی باعث کوچک شدن غده ای می شود که درقسمت تحتانی مغز سر قرار دارد که کار تقویت قوای جنسی هم به همین عنصر حیاتی ربط دارد، هرچه این عنصر براثر نگرانی کوچک شود به همان اندازه اشتها وشهوت کاهش پیدا می کند که اگر شدت وادامه پیدا کند، شهوت واشتها به طور کلی قطع خواهدشد .
غذای بیش از حد, چند غذا را با هم خوردن, مصرف ترشیهای حّاد به خصوص در زمانی که معده خالی است ونیز غذاهای زیاد ثقیل و عدم تحرکات بدنی لازم برای هضم غذا , واز طرف دیگر مصرف نوشابه به خصوص اگر گرم و زیاد مصرف شود و نیز بین و بعد از غذا بلافاصله آب نوشیدن, مصرف زیاد داروهای اسیدی وشیمیایی مانند داروی ضد یبوست , ضد کرم و انگل , تخم مرغ برای افراد در سن بالا به خصوص اگر شب باشد، همه خطرناک و از عوامل مهم پیدایش زخم معده ویا تشدید آن می شوند. به هرصورت به آنچه اشاره شد، روی هم رفته معده سالم را دچار مشکل می کنند و در مواردی که علل دیگر ضمیمه می شود، سر از زخم معده ... در می آورد, زخم معده وقتی شروع شد مگربارژیم غذا به شود آن را درمان کرد و الا تا آخر عمرعلاوه بر درد ورنج، خود آن بستری می شود برای انوا ع بیماریهای دیگرمانند ضعف عمومی که درمواردی بستر می شود برای وسواسی درافرادی که مسستعد آن هستند، کم خونی که اگر مزمن شود سر از کمی خونی وراثتی در خواهد آورد، افت قوای جنسی که اگر معالجه نشود سراز در گیری خانوادگی وطلاق در خواهد آورد که دو مورد آن را، در کارشان بودیم ویکی به طلاق منجر شد، ونیز بیحالی، ناتوانی درمقابل کارها به خصوص کارهای فکری، کم حوصلگی که سراز تند مزاجی وزود عصبانی شدن در می آورد... ، کاهش دید وتنبلی چشم ، اختلا لات خوابی ، یبوست که اگر زود برطرف نشود خود بستر پنجاه در صد بیماریها ست ، از دست دادن نشاط وخورسندی، بی علا قگی نسبت به عبادات... که به توضیح نیاز دارند تامعلوم شود زخم معده چگونه بستر پیدایش و رشد این ها می گردد وبه کجاها که سر درنمی آورد!؟
وآنچه کارزخم معده را مشکل دار تر وسختر وماندگار تر می کند نگرانی، افسردگی, کار فکری زیاد سنگین و استراحت نکردن در فواصل کار، وعصبانیت ...می باشد. درمیان عوامل مذکور ازهمه بد تر افسردگی وعصبانیت است که اگر شدید با شند اشتها وشهوت بطور کلی قطع می شوند . دلیل اصلی ریفلاکس مشخص نیست اما ممکن است فتق هیاتال باشد؛یعنی وقتی قسمتی از بخش فوقانی معده از دیافراگم یا پرده ماهیچه‌ای که شکم را از قفسه سینه جدا می‌کند،بالا بزند و این پرده به دریچه تحتانی مری فشار وارد کند، سبب بازگشت اسید معده به مری شود.مطالعات نشان داده‌اند که مصرف الکل،چاقی،بارداری،سیگار،خوردن میوه‌های ترش، نوشابه‌های گازدار،غذاهای پرادویه و حتی خوابیدن بلافاصله پس از مصرف غذا می‌توانند موجب ریفلاکس شوند.

علائم زخم معده چیست ؟

وقتی پرزها های معده دچار فرسایش شوند همین که غذا وارد معده می شود، دروقت هضم غذا، ما احساس درد می کنیم واگر وضعیت شدید باشد وقت گرسنگی، چون معده اسید می ریزد، شروع به درد می کند که توصیه می شود همین که احساس گرسنگی کردند تا درد نگرفته غذا بخورند ولی کم که معده توان هضم را داشته باشد. درپی تحقیقات به عمل آمده، جدیداً ، سفارش می کنند در 24 ساعت چند نوبت غذا صرف شود که هم انسان راحت باشد وهم زود وبدون این که به معده فشار وارد شود، غذا کاملاً هضم شود؛ ونیز بعد از صرف غذا اگر غذا زیاد, ثقیل , آبکی... باشد معده دچار درد, سوزش شدید و ترش کردن می شود، هر وقت بعد از غذا احساس سنگینی ودلدرد، همراه با سوزش و ترش شدن می کنیم، دلیل بر زخم معده است؛

هلیکوباکتر و زخم معده

در اکثریت قریب به اتفاق زخمهای معده میتوان هلیکوباکتر را دید. در واقع ضعف لایه مخاطی محافظت کننده معده توسط هلیکوباکتر میتواند زمینه ساز بروز زخم معده محسوب شود. البته استفاده از داروهای غیر استروئیدی غیرالتهابی موجب عدم تشخیص هلیکوباکتر و پنهان شدن آن میگردد. برای شناخت دقیق عامل ایجاد کننده زخم معده می بایست بیوپسی کاملی از مخاط معده تا زخم مذکور در یک محل معین صورت پذیرد. بیوپسی در هنگام خونریزی معده به سبب حضور خون انجام ناپذیر یا سخت می باشد. تست بیوپسی اوره آز عموما در چنین مواردی استفاده می شود با این حال استفاده از داروهای ضد زخم میتواند با این تست تداخل داشته باشد. در کسانی که سابقا مبتلا به زخم معده بوده اند استفاده از آندوسکوپی یا رادیولوژی و در کنار آنها تست سرولوژی برای شناخت هلیکوباکترالزامی است. زخمهای معده در 60 تا 80 % موارد آلودگی به هلیکوباکتر قابل مشاهده اند.

با تغییر رژیم غذایی و عادات تغذیه ای می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟

بله،حتی‌المقدور از خوردن غذاهای آماده یا همان فست فودها اجتناب کنند.مصرف میان‌ وعده‌های ناسالمی چون چیپس و پفک، غذاهای تند،شور و پرادویه را به حداقل برسانند.از مصرف چای فراوان و پررنگ بپرهیزند و غذاهای چرب نخورند.سعی کنند تعداد وعده‌های غذایی‌شان را افزایش داده اما حجم غذا را در هر وعده به حداقل برسانند.از خوردن سس گوجه‌فرنگی،میوه و سبزی‌های ترش و شور جداً خودداری کنند.در ضمن،کاهش وزن،ترک سیگار و عدم مصرف الکل هم در کنترل علایم این اختلال بسیار کمک‌ کننده‌اند.این افراد باید از دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا اجتناب کرده و هنگام خوابیدن از بالش بلندتری استفاده کنند،در ضمن،نوشیدن نوشابه‌های گازدار،شکلات و غذاهای چاشنی‌دار و معطر مثل پیتزا و پرتقال برای این افراد مناسب‌ نبوده و باید به منظور کنترل بیماریشان، مصرف آنها را محدود کنند.

موادی که در بهبود زخم معده موثرند:

1-عسل به دلیل خاصیت ضد التهابی با کاهش غلظت اسید معده از ایجاد زخم‌های معده جلوگیری می‌کند. مقادیر جزئی عسل حاوی گلوکز و فروکتوز است و به علت کم بودن رطوبت و فعالیت آب آن، مانع از رشد میکروبی، قارچی و به خصوص باکتریها می‌شود اسیدیته کم عسل به دلیل وجود «اسید گلوکورونیک» سبب بروز خاصیت ضد باکتریایی آن شده و در صورت رقیق شدن با آب به دلیل وجود آنزیم «گلوکز اکسیداز» باعث آزاد شدن «پراکسید» شده اثر ضد میکروبی خود را ایجاد می‌کند.
2- مصرف عصاره برگ کلم در درمان و پیشگیری از زخم معده موثر است,عصاره برگ کلم به مقدار 100‌میلی‌گرم در کیلوگرم ، بیشترین اثر را در پیشگیری از زخم معده ناشی از آسپرین دارد.عصاره این گیاه با کاهش ترشح اسید معده و تحریک ترشح بی ‌کربنات ‌سدیم در محیط معده، در بهبود و پیشگیری از زخم معده موثر است.از مهم‌ترین کاربردهای برگ کلم در طب سنتی، استفاده از آن برای بهبود دردهای دستگاه گوارش است.
3-بابونه بجنوردی دوای درد امراض گوارشی است. یکی از مهمترین خواص این گیاه درمان زخم معده و ورم معده است که این امراض به وسیله این گیاه به آسانی التیام می‌یابد. همچنین بابونه تقویت کننده اعصاب نیز می‌باشد.برای تسکین درد معده چند قاشق چای‌خوری از گیاه بابونه را در یک لیوان آب‌جوش دم کرد و صبح ناشتا آن را به مدت دو هفته میل کرد.
4-« کاربنوکسلون » دارویی است که از ریشه گیاه « شیرین بیان » تهیه می شود و در گذشته برای درمان زخم معده از آن استفاده میشده است.
5- میوه موز علاوه بر طعم و بوی خوش خواص غذایی فراوانی دارد و در مواردی چون درمان زخم معده و خون سازی موثر است.موز به علت اثر آنتی اسیدی که دارد از زخم معده و اثرات ناشی از آن جلوگیری میکند. موادی که در موز وجود دارد با کمک فعالیت سلولهایی که در دیواره معده قرار دارند سبب تولید یک لایه موکوزی ضخیم ممانعت کننده از اثر اسید معده میشود.ترکیبات دیگر موجود در موز که به آنها بازدارنده پروتئاز میگویند به از بین بردن باکتریهای موجود در معده که ثابت شده عامل اولیه در زخم معده هستند کمک میکنند.
6- نان سنگک اگر برشته شده باشد نیز خوب است کسانی که زخم معده مزمن دارند اگر بتوانند نان خانگی بپزند وتازه تازه هم بخورند بهترین راه مبارزه با این پدیده بیماری زا است.