در مورد روده...

 

 

 

  


در این مقاله شما در مورد مطالب زیر اطلاعات کسب خواهید کرد:

 

  روده چیست و چه کاری انجام می دهد؟  
  روشهای تخلیه مدفوع  
  برنامه دفع  
  عواملی که می توانند بر روی موفقیت برنامه دفع  تاثیر بگذارند.  
  از چه چیزهایی باید اجتناب کرد؟  
     

 

  روده چیست و چه کاری انجام می دهد؟  

روده، آخرین بخش دستگاه گوارش است که گاهی اوقات روده بزرگ یا کولون نامیده می شود. درواقع دستگاه گوارش، یک لوله تو خالی است که از دهان تا مقعد امتداد دارد.
کار دستگاه گوارش این است که موادغذائی را به داخل بدن جذب و مواد زائد راازآن دفع می نماید. بطورکلی روده جائی است که مواد زائد حاصل از هضم موادغذایی ، تا زمان دفع از بدن ،به شکل مدفوع درآن تجمع پیدا می کنند.
حرکات روده جهت دفع مدفوع موقعی اتفاق می افتد که راست روده ( یعنی آخرین قسمت روده ) مملو از مدفوع شده و عضلات اطراف مقعد ( اسفنکتر مقعد ) باز می شود.
ضایعه نخاعی، می تواند باعث آسیب اعصابی شود که در کنترل حرکات دفع مدفوع نقش دارند. اگر آسیب نخاعی در سطوح بالاتر از T12 ایجاد شود، درک واحساس پربودن راست روده (از مدفوع) از بین می رود. بنابراین، ماهیچه اسفنکتر مقعد تنگ باقی می ماند، ولی حرکات روده بر اساس واکنشهای معمول انجام می شود. بدین مفهوم که : بطورکلی وقتی راست روده پر می شود، واکنش تخلیه مدفوع اتفاق افتاده و روده تخلیه خواهدشد. این نوع از مشکلات دفع را،" روده انعکاسی" یا "دفع حاصل از تحریک اعصاب حرکتی فوقانی" می نامند. این مسئله می تواند از طریق برنامه دفع مدفوع در یک زمان و مکان مناسب، کنترل گردد.
آسیب نخاع در سطوح پائینتر از T12 می تواند باعث اختلال در واکنش دفع مدفوع و شل شدن ماهیچه اسفنکتر مقعد گردد. این مشکل را" روده شل" یا "دفع حاصل از تحریک اعصاب حرکتی تحتانی"می نامند. کنترل دفع در این نوع مشکل روده ای ممکن است نیازمند تلاش بیشتری جهت حرکت مدفوع جهت تخلیه و یا دفع دستی مدفوع می باشد.
هر دو نوع روده نوروژنیک را می توان با پیشگیری از حرکات ناخواسته و غیرارادی و سایر مشکلات روده ای از جمله یبوست، اسهال وتجمع مدفوع کنترل گردند.

  روشهای تخلیه مدفوع  


برنامه دفع مدفوع برای هر کسی باید بر اساس نیازهای خود او تنظیم شود.علاوه بر نوع بیماری یا نوع آسیب اعصاب نخاعی ( برای مثال آسیب اعصاب حرکتی تحتانی یا فوقانی ) همچنین فاکتورهای دیگری نیزباید مورد توجه قرار گیرند.اما بطورکلی قسمتهای مختلف برنامه دفع می تواند شامل ترکیبی از برنامه های زیر باشد:


دفع دستی


دفع بااستفاده دست عبارتست از خارج نمودن مدفوع از راست روده بطور فیزیکی. این کار می تواند با روش " سر دادن مدفوع به سمت پائین "بایک حرکت فشاری به بدن ترکیب شود که حرکت والسالوا ( Valsalva ) نامیده می شود ( چنانچه شما ناراحتی قلبی دارید، از این روش اجتناب کنید ).


تحریک انگشتی


حرکت چرخشی انگشت اشاره در راست روده می تواند باعث شل شدن اسفنکتر مقعد شود.


شیاف

بااستفاده ازانواع شیافها ازجمله: دولکولاکس ( Dulcolax ) (که اعصاب انتهائی راست روده را تحریک کرده و باعث انقباض روده می شود ) و یا گلیسیرین ( glycerine ) ( باعث جذب آب به داخل مدفوع شده و تخلیه را تحریک می کند ) .


تنقیه خفیف

دراین روش بانرم کردن، چرب کردن و جذب آب به داخل مدفوع، باعث تحریک و تخلیه روده می شود.

  برنامه دفع  


اکثرمردم برنامه دفع مدفوع خودرا در زمانی از روز انجام می دهند که متناسب با عادات قبلی و شیوه زندگی فعلی خودشان باشد. این برنامه معمولا" با استفاده از شیاف و یک تنقیه مختصر شروع می شود و بعد از آن تقریبا" 15 تا 20 دقیقه باید صبر کرد تا مواد محرک تاثیر نمایند. این قسمت از برنامه ترجیحا" بایستی در توالت یا صندلی آن انجام شود.
درطول زمان انتظار نیزباید، هر 10 تا 15 دقیقه ،یکبار تحریک انگشتی انجام شود تا زمانی که تخلیه راست روده صورت پذیرد. بمنظور جلوگیری از آسیب بافت ظریف و حساس مقعد، نبایستی بیشتر از چهار بار تحریک انگشتی انجام گیرد.
افرادی که دارای روده شل هستند نبایداز شیاف یا روش تنقیه کوچک استفاده کنند وبایستی برنامه دفع خودشان را با تحریک انگشتی یا دفع دستی آغاز نمایند. غالب اوقات یک برنامه دفع معمولا"بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد تا دفع بصورت کامل صورت پذیرد.
بطورکلی برنامه دفع از بین اشخاص مختلف و بر اساس اولویت ها و نیازهای فردی متفاوت است. بعضی از افراد تنها نیمی از شیاف را استفاده می کنند. برخی نیز دو شیاف لازم دارند و کسانی هم هستند که به هیچ وجه شیاف و یا تنقیه را به کار نمی برند. بعضی از افراد برنامه دفع را بطور کامل در بستر خود اجرا می کنند، در حالی که یکسری از اشخاص از لحظه شروع برنامه، روی توالت می نشینند. برخی ها متوجه شده اند که اگر یک نوشیدنی گرم بنوشند ، برنامه آنها بهتر صورت می گیرد. بعضی ها نیز فهمیده اند که این مسئله برای آنها فرقی نمی کند. آنچه که از همه نکات مهمتر است این است که شما بفهمید که چه چیزی برای شما موثرتر و مفیدتر است.

  عواملی که می توانند بر روی موفقیت برنامه دفع  تاثیر بگذارند.  

هر کدام از عواملی که در زیر ذکر شده ،یا ترکیبی از آنها می توانند بر روی موفقیت برنامه دفع تاثیر گذارباشند. تغییر دادن هر عامل ممکن است نتیجه آن راتاحدودی فورا" مشخص کند و یا امکان دارد چندین روز طول بکشد تا نتایج تغییرات خودشان را نشان دهند. همچنین تغییر دادن بیشتر از یک عامل نیز باعث می شود که تشخیص اثرات حاصل از عوامل فردی مشکلتر شود و ممکن است موجب گرددکه جهت تثبیت برنامه دفع زمان بیشتری نیاز باشد.

• سوابق قبلی اجابت مزاج
در گذشته، عادات دفع شما چگونه بوده است؟
• تنظیم زمان دفع
آیا شما برنامه دفع خودرا صبحها انجام می دهید یا شبها ؟ یا در یک زمان مشخص یا غیرمشخص؟ بعد از خوردن غذا یا پس ازصرف یک نوشیدنی گرم؟ فواصل زمانی بین دفع ها چقدر است؟ نیم روز، یک روز یا 2 روز ؟
بطورکلی شما بایستی برنامه دفع مدفوع خود را حداقل هر 2 تا 3 روز انجام دهید تا خطر بروز یبوست، فشردگی مدفوع و سرطان کولون کاهش پیدا کند.
• تنهایی و راحتی
آیا کسی دیگری در توالت کردن شما نقش دارد؟ آیا زمان کافی برای تکمیل برنامه خود دارید؟
• استرس های روحی روانی
آیا اشتهای شما تحت تاثیر موضوعات روحی روانی قرار گرفته است؟ آیا شما قادر به ایجاد آرامش خودهستید؟
• طرز استقرار بدن
شما برنامه دفع خودتان را کجا انجام می دهید؟ روی چهارپایه توالت، صندلی های ایستاده توالت، لگن توالت ، یا در بستر. احتمالا" موقعی که شما در حالت نشسته قرار داشته باشید به دلیل تاثیرنیروی جاذبه ، بهتر خواهد بود.
• مایعات
شما چه مقدار و چه نوع مایعاتی را می نوشید؟ ( آب آلو یا آب پرتقال میتوانند روده ها را تحریک کند یا انواع دیگر آب میوه ها نیز برای شما مفید هستند).
• غذاهای مصرفی
چه مقدار فیبر یا موادحجم دهنده ( نظیر میوه، سبزیجات، سبوس، حبوبات و غلات سبوس دار )مصرف کنید؟ بعضی از غذاها ( مانند فرآورده های لبنی، سیب زمینی، نان سفید و موز ) می توانند باعث یبوست شوند. در حالی که برخی دیگر ( از جمله مصرف زیاد میوه، کافئین یا غذاهای ادویه دار ) می توانند باعث نرمی مدفوع و یاحتی موجب اسهال گردند.
• داروهای مصرفی
بعضی از داروها مانند کدئین ( codeine )، دیتروپان ( Ditropan )، پروبانتین (Probanthine )، آنتی اسیدهایی که پایه آلومینوم دارند مانند آلودروکس (Aludrox ) می توانند باعث یبوست شوند، حال آنکه داروهای دیگری از جمله برخی آنتی بیوتیک ها مانند آمپی سیلین ( ampicillin ) و آنتی اسیدهایی که بر پایه منیزیم هستند مثل مای لانتا ( Mylanta ) و ماآلوکس ( Maalox ) موجب اسهال می گردند.

 

تذکر: جهت استفاده ازهرداروئی واطلاع در مورد تمامی داروهائی که مصرف می کنید، بایدبا پزشک یا گروه درمانی خود مشورت نمائید.


• تاثیرسایر بیماریها
بیماریهائی مانند آنفولانزا، سرماخوردگی یا عفونتهای روده ای می توانند بر روی برنامه دفع مدفوع تاثیر بگذارند. بیماریها حتی اگر دستگاه گوارش شما را بطور مستقیم تحت تاثیر قرارندهند، می توانند برروی عادات غذائی ،مقدارمصرف مایعات یا میزان تحرک شما اثر گذاشته و به دنبال آن برنامه دفع شما را تغییر دهند.
• میزان فعالیت و تحرک بدنی
شما چه مقدار فعالیت بدنی دارید؟ چه مدتی را خارج از بستر سپری می کنید؟
• آب و هوا
هوای گرم میزان تبخیر مایعات بدن را افزایش داده و می تواند منجر به کاهش آب بدن و یبوست شود.
• ماساژ خارجی
ماساژ دورانی قسمت های پائین ناحیه شکم به شکل، چرخش در جهت عقربه های ساعت ،از راست به چپ میزان فعالیت روده را افزایش می دهد.
• والسالوا ( Valsalva )
این روش عبارتست ازپائین فرستادن مدفوع با فشار فیزیکی .البته برای بیمارانی که دارای مشکلات قلبی هستند، توصیه نمی شود.
● تجهیزات و وسایل کمکی
استفاده از وسایلی مانند :
جا گذارنده های شیاف(suppository inserter)
بازنگهدارنده های انگشت (Finger extention)
محرکهای انگشتی ( digital stimulator )
می توانند به شما کمک کنند تا برنامه دفع مدفوع خودتان با موفقیت بیشتری انجام دهید.

  از چه چیزهایی باید اجتناب کرد؟  


● مصرف دائمی ضد یبوستها
این داروها شامل قرصهای بیزاکودیل ( (bisacodyl یا دولکولاکس( Dulcolax ) فنل فتالئین ( Ex-lax ) کاسکارا ( cascara )، سنا ( Senna ) و سیترات منیزیم (magnesium citrate ) می باشند. استفاده دائم از داروهای ضد یبوست می تواند باعث وابستگی روده های شما به آنها گردد. و وقتی وابستگی ایجاد شود، روده بدون این مواد نمی تواند کار خود را به خوبی انجام دهد و سرانجام مشکلی بنام " روده تنبل " حاصل می گردد که در این صورت لازم است که ملین های قوی تری مصرف شود تا جائی که آنها نیز موثر واقع نخواهند شد. بطورکلی چنانچه این داروهای مذکور موثر واقع نشوند، یک دوز بسیار کم از ملین های خفیف مانند شیرمنیزی یا ملین های گیاهی می توانند مفید باشند. ( ما توصیه می کنیم که بیشتر از سه دوز در ماه مصرف نکنید).
● تنقیه های قوی
یک تنقیه قوی ( مانند Fleet`s ، آب صابون یا آب شیر ) چنانچه دائما" مورد استفاده قرار گیرد باعث تحریک شدید روده می شود و همان مشکل وابستگی را مانند ملین ها به جود می آورد. اما تنقیه خفیف که در آن تنها از چند قطره مایع نرم کننده مدفوع استفاده می شود، این مشکل را به وجود نخواهدآورد. البته گاهی اوقات گروه های درمانی ممکن است یک تنقیه قوی را جهت انجام اقدامات پزشکی مورد نیاز یا درمان یبوست های شدید شما تجویز نمایند.
● از دست دادن یا تغییر زمان مربوط به برنامه دفع
اگر برنامه مدفوع بر اساس برنامه زمانی منظمی انجام شود، شما می توانید حرکات روده های خود را بهتر پیش بینی کنید. همچنین اگر برنامه دفع به تعویق بیافتد ،می تواند منجر به بروز یبوست یا مشکلات دیگر گردد.
● عجله کردن
هر چه قدر شما بیشتر عجله کنید و هیجان داشته باشید، تخلیه روده های شما با مشکل بیشتری انجام خواهد گرفت. عجله نمودن، احتمال حرکات روده را در خارج از ساعات برنامه ریزی شده ،برای روز بعد افزایش می دهد.
● تحریک انگشتی بیشتر از چهار با در هر دفع
این موضوع سبب می شود که به راست روه ،ضربه وارد شده و در نتیجه هموروئید یا فیسور ( یعنی شکاف یا ترک پوست ناحیه مقعد ) به وجودآید.
● بلند بودن ناخن ها
این مسئله حتی اگر از دستکش استفاده شود ،نیز ممکن است باعث آسیب بافت مقعد شده و منجر به خونریزی می گردد.
چه کاری باید انجام داد اگر ......
● مدفوع خیلی سفت باشد ( یبوست )
بایدتا زمانی که یبوست برطرف شود. دفع مدفوع رابر اساس برنامه روزانه خود انجام دهید. مقدار کمی از مواد نرم کننده مدفوع ( نظیر DOSS یا colace ) استفاده نمائید و اگر قبلا" هم از آنها مصرف می کرده اید ،مقدار آنرا کمی افزایش دهید. اضافه کردن یا افزایش پسیلیوم هیدرو موسیلوئید ها( Psyllium hydro- mucilloid ) ( مانند متاموسیل Metamucil یا ستیروسل Citrucel ) می تواندبه رفع یبوست شما کمک کند. مصرف مایعات را افزایش دهید ( مواقعی که شما مقدار پسیلیوم را زیاد می کنید. مصرف مایعات اهمیت بسیار زیادی دارد ) . میزان فعالیت بدنی خود را افزایش داده و فیبر رژیمی بیشتری مصرف نمائید. از غذاهایی که باعث سفتی مدفوع می شوند از جمله پنیر پرهیز نمائید.
● مدفوع به صورت شل و روان باشد ( اسهال )
موقتا" استفاده از هر نوع ملین را متوقف کنید. برنامه دفع مدفوع خودتان را در زمانهای منظم و بطور مرتب ادامه دهید. ( اگر شما مشکلی بیرون روی پیدا کردید، تعداد برنامه دفع خود را افزایش دهید ) . سعی کنید مقداری پسیلیوم هیدرو- موسیلوئید ( متاموسیل، ستیروسل ) را مصرف کرده و یا مقدار آنرا افزایش دهید. اگر اسهال ظاهرا" به دلیل بیماریهای عفونی یا ویروسی حاد باشد، تا 24 ساعت، تنها مایعات مصرف کنید . همچنین یک رژیم غذایی خیلی ملایم مصرف کنید. (اما از مصرف شیر خودداری نمائید). اگر اسهال بیشتر از 24 ساعت ادامه پیدا کند و یا چنانچه شما تب یا خون در مدفوع داشته باشید، سریعا" به مراکز درمانی مراجعه نمائید.
یکی از دلایل شایع اسهال، فشردگی یا تجمع مدفوع در روده ها است وباعث می شود که مدفوع شل از اطراف انسداد به خارج نشت کند. باید بررسی کنید که آیا شما این مشکل را دارید یا خیر؟ آیا اخیرا" مدفوع های سفت کوچک داشته اید؟ یا اینکه آیا طی چند دفع اخیری که داشته اید با مشکلی مواجه شده اید؟ اگر به تجمع مدفوع در روده های خود مشکوک شدید، با گروه درمانی خود مشورت کنید.
• مشکلات مکرر در وضعیت روده ها ایجاد شود
مطمئن شوید که راست روده شما در پایان هر برنامه دفع کاملا" تخلیه شده است یاخیر. تعداد دفعات برنامه دفع را افزایش دهید. ( بعضی از افراد که مبتلا به روده شل هستند، ممکن است نیاز داشته باشند که روده های خود را دوبار در روز تخلیه نمایند ) .
سعی کنید که تنها از نصف شیاف استفاده کنید. میزان سفتی مدفوع خود را بررسی کنید و مراقب باشید که خیلی سفت یا خیلی نرم نباشد. به رژیم غذائی خود دقیقا" توجه داشته باشید ،چرا که مواد غذایی می توانند باعث تحریک شده و بر روی روده های شما اثر بگذارند مثل غذاهای ادویه دار.
• مشکلاتی در مخاط روده ها ایجاد شود
چنانچه شما متوجه شدید که مدفوع شمابصورت رنگ روشن و چسبناک و گاهی اوقات بسیار بد بو از بدن خارج می شود، سعی کنید شیاف خود را به انمای ملایم تغییر دهید و یا اینکه فقط از نصف شیاف استفاده کنید و یا اینکه مصرف یا انمایی ملایم را کاملا" حذف کرده و برنامه دفع خود را تنها با تحریک انگشتی انجام دهید. بایداز سفت شدن مدفوع جلوگیری نمائید.
● طی 3 الی 4 روز دفع مدفوع نداشته باشید
به همان شکل که در بالا توصیه شده، یبوست را درمان کنید. اگر بعد از 3 روز هیچ نتیجه ای نگرفتید، 30 میلی لیتر شیر منیزی یا یک روز از ملین های گیاهی را هنگام خواب مصرف نمائید. برنامه دفع خود را درصبح انجام دهید. با این وجود اگر نتیجه ای حاصل نشد، باز هم استفاده از شیر منیزی یا ملین های گیاهی را برای شب بعد تکرار نمائید. چنانچه نتیجه ای نگرفتید، با گروه درمانی خود مشورت نمائید.
• از مقعد خونریزی داشته باشید
مدفوع خود را نرم نگه دارید. خیلی مراقب باشید که تحریک انگشتی به آرامی انجام شود و به اندازه کافی نیز از مواد چرب کننده استفاده نمائید. ناخن انگشتان خود را کوتاه نگهدارید. چنانچه شما هموروئید ( بواسیر) دارید، ممکن است بتوانید با استفاده از اقدامات لازم ازجمله استفاده ازداروهای ضد هموروئید از جمله Anusol یا Anusol Hc آنرا تسکین نمائید. اگر خونریزی ادامه پیدا کند یا بیش از چند قطره باشد بایستی سریعا" با گروه درمانی خود مشورت کنید.
• گاز بیش از حد وجود داشته باشد
از بروز یبوست جلوگیری نمائید. تعداد برنامه دفع مدفوع خودرا افزایش دهید. از مصرف غذاهای نفاخ مانند لوبیا، پیاز، فلفل، تربچه، گل کلم، کلم پیچ، شلغم، خیار، سیب ، هندوانه و خربزه و سایر غذاهائی که باعث افزایش نفخ می شوند خودداری کنید.مصرف قرصهای سای متیکون ( Simethicone ) می تواند به تسکین ناراحتی گاز شکم کمک نماید.
● برنامه دفع مدفوع زمان زیادی طول می کشد تا کامل شود
سعی کنید مصرف شیاف را متوقف و آن رابه انمای خفیف تغییر دهید. مصرف مواد غذایی فیبردار را افزایش داده و مقدار پسیلیوم هیدرومو سیلوئید را زیاد کنید. زمان برنامه خودتان را به زمان دیگری تغییر دهید و مطمئن شوید که برنامه ریزی شما بعد از هر وعده غذایی باشد تا به افزایش حرکات پریستالسیس ( peristalsis ) روده کمک نماید.
• در جریان دفع مدفوع شما اتونومیک دیس رفلکسی رخ بدهد
جهت تحریک انگشتی از ژل زایلوکائین ( Xylocaine ) استفاده کنید ( گروههای درمانی شما می توانند آنرا برایتان تجویز نماید ). همچنین ممکن است لازم باشد که مقداری از ژل را قبل از شروع دفع به داخل راست روده وارد نمائید. تا آنجا که امکان دارد مدفوع را نرم نگه دارید. اگر اتونومیک دیس رفلکسی باز هم به وجود بیاید، با گروه درمانی خود مشورت نمائید. ممکن است شما جهت درمان و پیشگیری از این شرایط به داروهائی نیاز داشته باشیدکه پزشک آنهارابرای شما تجویزخواهدکرد.


****


منبع:مقاله:" کنترل دفع مدفوع  در آسیب های نخاعی" – مترجم: مهندس عباس کاشی (ohealth2007@yahoo.com) - انتشار : مرکز ضایعات نخاعی جانبازان – آذر ماه 1387 - برگرفته از:
http://www.sei-info-pages.com/bowel.html

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد